-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 2
/
snapshot_09_02_2022.html
2899 lines (2800 loc) · 327 KB
/
snapshot_09_02_2022.html
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<!DOCTYPE html><html lang="nl"><head><meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1, shrink-to-fit=no"><meta content="text/html; charset=utf-8" http-equiv="content-type"><meta name="generator" content="ReSpec 24.5.2">
<link rel="shortcut icon" type="image/x-icon" href="https://tools.geostandaarden.nl/respec/style/logos/Geonovum.ico">
<title>Aan de slag met INSPIRE</title>
<link rel="stylesheet" type="text/css" href="./media/Geonovumstyle.css">
<style id="respec-mainstyle">/*****************************************************************
* ReSpec 3 CSS
* Robin Berjon - http://berjon.com/
*****************************************************************/
/* Override code highlighter background */
.hljs {
background: transparent !important;
}
/* --- INLINES --- */
h1 abbr,
h2 abbr,
h3 abbr,
h4 abbr,
h5 abbr,
h6 abbr,
a abbr {
border: none;
}
dfn {
font-weight: bold;
}
a.internalDFN {
color: inherit;
border-bottom: 1px solid #99c;
text-decoration: none;
}
a.externalDFN {
color: inherit;
border-bottom: 1px dotted #ccc;
text-decoration: none;
}
a.bibref {
text-decoration: none;
}
#references :target {
background: #eaf3ff;
}
cite .bibref {
font-style: normal;
}
code {
color: #c83500;
}
th code {
color: inherit;
}
/* --- TOC --- */
.toc a,
.tof a {
text-decoration: none;
}
a .secno,
a .figno {
color: #000;
}
ul.tof,
ol.tof {
list-style: none outside none;
}
.caption {
margin-top: 0.5em;
font-style: italic;
}
/* --- TABLE --- */
table.simple {
border-spacing: 0;
border-collapse: collapse;
border-bottom: 3px solid #005a9c;
}
.simple th {
background: #005a9c;
color: #fff;
padding: 3px 5px;
text-align: left;
}
.simple th[scope="row"] {
background: inherit;
color: inherit;
border-top: 1px solid #ddd;
}
.simple td {
padding: 3px 10px;
border-top: 1px solid #ddd;
}
.simple tr:nth-child(even) {
background: #f0f6ff;
}
/* --- DL --- */
.section dd>p:first-child {
margin-top: 0;
}
.section dd>p:last-child {
margin-bottom: 0;
}
.section dd {
margin-bottom: 1em;
}
.section dl.attrs dd,
.section dl.eldef dd {
margin-bottom: 0;
}
#issue-summary>ul,
.respec-dfn-list {
column-count: 2;
}
#issue-summary li,
.respec-dfn-list li {
list-style: none;
}
details.respec-tests-details {
margin-left: 1em;
display: inline-block;
vertical-align: top;
}
details.respec-tests-details>* {
padding-right: 2em;
}
details.respec-tests-details[open] {
z-index: 999999;
position: absolute;
border: thin solid #cad3e2;
border-radius: 0.3em;
background-color: white;
padding-bottom: 0.5em;
}
details.respec-tests-details[open]>summary {
border-bottom: thin solid #cad3e2;
padding-left: 1em;
margin-bottom: 1em;
line-height: 2em;
}
details.respec-tests-details>ul {
width: 100%;
margin-top: -0.3em;
}
details.respec-tests-details>li {
padding-left: 1em;
}
a[href].self-link:hover {
opacity: 1;
text-decoration: none;
background-color: transparent;
}
h2,
h3,
h4,
h5,
h6 {
position: relative;
}
aside.example .marker > a.self-link {
color: inherit;
}
h2>a.self-link,
h3>a.self-link,
h4>a.self-link,
h5>a.self-link,
h6>a.self-link {
border: none;
color: inherit;
font-size: 83%;
height: 2em;
left: -1.6em;
opacity: .5;
position: absolute;
text-align: center;
text-decoration: none;
top: 0;
transition: opacity .2s;
width: 2em;
}
h2>a.self-link::before,
h3>a.self-link::before,
h4>a.self-link::before,
h5>a.self-link::before,
h6>a.self-link::before {
content: "§";
display: block;
}
@media (max-width: 767px) {
dd {
margin-left: 0;
}
/* Don't position self-link in headings off-screen */
h2>a.self-link,
h3>a.self-link,
h4>a.self-link,
h5>a.self-link,
h6>a.self-link {
left: auto;
top: auto;
}
}
@media print {
.removeOnSave {
display: none;
}
}
</style><link rel="stylesheet" href="https://tools.geostandaarden.nl/respec/style/GN-WV.css"><link rel="shortcut icon" type="image/x-icon" href="https://tools.geostandaarden.nl/respec/style/logos/Geonovum.ico"><style>/*
github.com style (c) Vasily Polovnyov <[email protected]>
*/
.hljs {
display: block;
overflow-x: auto;
padding: 0.5em;
color: #333;
background: #f8f8f8;
}
.hljs-comment,
.hljs-quote {
color: #998;
font-style: italic;
}
.hljs-keyword,
.hljs-selector-tag,
.hljs-subst {
color: #333;
font-weight: bold;
}
.hljs-number,
.hljs-literal,
.hljs-variable,
.hljs-template-variable,
.hljs-tag .hljs-attr {
color: #008080;
}
.hljs-string,
.hljs-doctag {
color: #d14;
}
.hljs-title,
.hljs-section,
.hljs-selector-id {
color: #900;
font-weight: bold;
}
.hljs-subst {
font-weight: normal;
}
.hljs-type,
.hljs-class .hljs-title {
color: #458;
font-weight: bold;
}
.hljs-tag,
.hljs-name,
.hljs-attribute {
color: #000080;
font-weight: normal;
}
.hljs-regexp,
.hljs-link {
color: #009926;
}
.hljs-symbol,
.hljs-bullet {
color: #990073;
}
.hljs-built_in,
.hljs-builtin-name {
color: #0086b3;
}
.hljs-meta {
color: #999;
font-weight: bold;
}
.hljs-deletion {
background: #fdd;
}
.hljs-addition {
background: #dfd;
}
.hljs-emphasis {
font-style: italic;
}
.hljs-strong {
font-weight: bold;
}
</style><script id="initialUserConfig" type="application/json">{
"specStatus": "GN-WV",
"specType": "HR",
"pubDomain": "EU",
"publishDate": "2022-02-09",
"editors": [
{
"name": "Geonovum INSPIRE team",
"company": "Geonovum",
"companyURL": "http://www.geonovum.nl/"
}
],
"shortName": "INSPIRE-handreiking",
"subtitle": "Aan de slag met INSPIRE",
"github": "https://github.com/Geonovum/inspire-handreiking",
"issueBase": "https://github.com/Geonovum/inspire-handreiking/issues/",
"license": "cc-by-nd",
"doJsonLd": true,
"localBiblio": {},
"publishISODate": "2022-02-09T00:00:00.000Z",
"generatedSubtitle": "Werkversie 09 februari 2022"
}</script><meta name="description" content="Welkom bij de handreiking "Aan de slag met INSPIRE".
Deze handreiking is bedoeld voor de INSPIRE-dataproviders en geeft informatie om te voldoen aan de (technische) INSPIRE-verplichtingen."><script type="application/ld+json">{
"@context": [
"http://schema.org",
{
"@vocab": "http://schema.org/",
"@language": "nl",
"foaf": "http://xmlns.com/foaf/0.1/",
"datePublished": {
"@type": "http://www.w3.org/2001/XMLSchema#date"
},
"inLanguage": {
"@language": null
},
"isBasedOn": {
"@type": "@id"
},
"license": {
"@type": "@id"
}
}
],
"id": "https://geonovum.github.io/inspire-handreiking/",
"type": [
"TechArticle"
],
"name": "Aan de slag met INSPIRE",
"inLanguage": "nl",
"license": "https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/legalcode.nl",
"datePublished": "2022-02-09",
"copyrightHolder": {
"name": "Geonovum",
"url": "https://www.geonovum.nl/"
},
"discussionUrl": "https://github.com/Geonovum/inspire-handreiking/issues/",
"alternativeHeadline": "Aan de slag met INSPIRE",
"description": "Welkom bij de handreiking \"Aan de slag met INSPIRE\".\nDeze handreiking is bedoeld voor de INSPIRE-dataproviders en geeft informatie om te voldoen aan de (technische) INSPIRE-verplichtingen.",
"editor": [
{
"type": "Person",
"name": "Geonovum INSPIRE team",
"worksFor": {
"name": "Geonovum",
"url": "http://www.geonovum.nl/"
}
}
],
"citation": []
}</script></head>
<body class="h-entry"><div class="head">
<a href="https://www.geonovum.nl/" class="logo"><img id="Geonovum" alt="Geonovum" width="132" height="67" src="https://tools.geostandaarden.nl/respec/style/logos/Geonovum.svg"></a>
<h1 class="title p-name" id="title">Aan de slag met INSPIRE</h1>
<h2 id="subtitle">Aan de slag met INSPIRE</h2>
<h2>Geonovum Handreiking<br>
Werkversie <time class="dt-published" datetime="2022-02-09">09 februari 2022</time></h2>
<dl>
<dt>Deze versie:</dt><dd><a class="u-url" href="https://geonovum.github.io/inspire-handreiking/">https://geonovum.github.io/inspire-handreiking/</a></dd><dt>Laatst gepubliceerde versie:</dt><dd><a href="https://docs.geostandaarden.nl/eu/INSPIRE-handreiking/">https://docs.geostandaarden.nl/eu/INSPIRE-handreiking/</a></dd>
<dt>Laatste werkversie:</dt><dd><a href="https://geonovum.github.io/inspire-handreiking/">https://geonovum.github.io/inspire-handreiking/</a></dd>
<dt>Redacteur:</dt>
<dd class="p-author h-card vcard"><span class="p-name fn">Geonovum INSPIRE team</span>, <a class="p-org org h-org h-card" href="http://www.geonovum.nl/">Geonovum</a></dd>
<dt>Doe mee:</dt><dd>
<a href="https://github.com/Geonovum/inspire-handreiking/">GitHub Geonovum/inspire-handreiking</a>
</dd><dd>
<a href="https://github.com/Geonovum/inspire-handreiking/issues/">Dien een melding in</a>
</dd><dd>
<a href="https://github.com/Geonovum/inspire-handreiking/commits/gh-pages">Revisiehistorie</a>
</dd><dd>
<a href="https://github.com/Geonovum/inspire-handreiking/pulls/">Pull requests</a>
</dd>
</dl>
<dl>
<dt>Rechtenbeleid:</dt>
<dd>
<div class="copyright" style="margin: 0.25em 0;">
<abbr title="Creative Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal">
<a href="https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/legalcode.nl"><img width="115" height="40" src="https://tools.geostandaarden.nl/respec/style/logos/cc-by-nd.svg" alt="Creative Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal"></a>
</abbr>
<div style="display:inline-block; vertical-align:top">
<p style="font-size: small;">Creative Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal<br>(CC-BY-ND)</p>
</div>
</div>
</dd>
</dl>
<hr title="Separator for header">
</div>
<section id="abstract" data-format="markdown" aria-busy="false" class="introductory"><h2>Samenvatting</h2><p>Welkom bij de handreiking "Aan de slag met INSPIRE".
Deze handreiking is bedoeld voor de INSPIRE-dataproviders en geeft informatie om te voldoen aan de (technische) INSPIRE-verplichtingen.</p><p>De opbouw van de INSPIRE-handreiking is gebaseerd op de verschillende <a href="#processtappen">processtappen</a> die dataproviders doorlopen en enkele meer algemene hoofdstukken.</p><p>De INSPIRE-handreiking is als volgt opgebouwd:</p><ol>
<li><a href="#introductie">Introductie</a></li>
<li><a href="#nederlandse-inspire-data">Nederlandse INSPIRE data</a></li>
<li><a href="#dataharmonisatie">Dataharmonisatie</a></li>
<li><a href="#metadata">Metadata</a></li>
<li><a href="#services">Services</a></li>
<li><a href="#validatie">Validatie</a></li>
<li><a href="#checklist">Checklist</a></li>
<li><a href="#monitoring-en-rapportage">Monitoring en rapportage</a></li>
<li><a href="#extra-informatie">Extra informatie</a></li>
</ol><p>Via de inhoudsopgave aan de linkerzijde kun je gemakkelijk navigeren tussen de verschillende hoofdstukken. </p></section>
<section id="sotd" class="introductory"><h2>Status van dit document</h2><p>
<em>Deze paragraaf beschrijft de status van dit document ten tijde van publicatie. Het is mogelijk dat er actuelere versies van dit document bestaan. Een lijst van Geonovum publicaties en de laatste gepubliceerde versie van dit document zijn te vinden op <a href="https://www.geonovum.nl/geo-standaarden/alle-standaarden">https://www.geonovum.nl/geo-standaarden/alle-standaarden</a>.</em>
</p><p>
Dit is een werkversie die op elk moment kan worden gewijzigd, verwijderd of vervangen door andere documenten. Het is geen door de werkgroep goedgekeurde consultatieversie.
</p>
</section><nav id="toc"><h2 class="introductory" id="inhoudsopgave">Inhoudsopgave</h2><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#introductie"><span class="secno">1. </span>Introductie</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#doelgroep"><span class="secno">1.1 </span>Doelgroep</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#uitvoerders"><span class="secno">1.1.1 </span>Uitvoerders</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#beleidsmakers"><span class="secno">1.1.2 </span>Beleidsmakers</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#processtappen"><span class="secno">1.2 </span>Processtappen</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#deadlines"><span class="secno">1.3 </span>Deadlines</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#deadline-actualisatie-van-de-inspire-gegevens"><span class="secno">1.3.1 </span>Deadline actualisatie van de INSPIRE gegevens</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#bronnen"><span class="secno">1.4 </span>Bronnen</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#europese-inspire-website"><span class="secno">1.4.1 </span>Europese INSPIRE website</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#europese-inspire-geoportal"><span class="secno">1.4.2 </span>Europese INSPIRE geoportal</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#inspire-registry"><span class="secno">1.4.3 </span>INSPIRE registry</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#nationaal-georegister"><span class="secno">1.4.4 </span>Nationaal Georegister</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#over-deze-handreiking"><span class="secno">1.5 </span>Over deze handreiking</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#inspire-is-nog-steeds-in-beweging"><span class="secno">1.5.1 </span>INSPIRE is nog steeds in beweging</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#taal-en-terminologie"><span class="secno">1.5.2 </span>Taal en Terminologie</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#inspire-helpdesk"><span class="secno">1.5.3 </span>INSPIRE Helpdesk</a></li></ol></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#nederlandse-inspire-data"><span class="secno">2. </span>Nederlandse INSPIRE data</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#nederlandse-lijn-inspire"><span class="secno">2.1 </span>Nederlandse lijn INSPIRE</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#aanmerken"><span class="secno">2.2 </span>Aanmerken</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#aanmerkingsregister"><span class="secno">2.2.1 </span>Aanmerkingsregister</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#wijziging-van-de-aanmerking"><span class="secno">2.2.2 </span>Wijziging van de aanmerking</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#inrichten-organisatie"><span class="secno">2.3 </span>Inrichten organisatie</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#soorten-inspire-data-as-is-geharmoniseerd-prioritair"><span class="secno">2.4 </span>Soorten INSPIRE data: as-is, geharmoniseerd, prioritair</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#as-is-versus-geharmoniseerde-data"><span class="secno">2.4.1 </span>As-is versus geharmoniseerde data</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#extensies"><span class="secno">2.4.1.1 </span>Extensies</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#prioritaire-datasets"><span class="secno">2.4.2 </span>Prioritaire datasets</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#prioritaire-datasets-voor-e-reporting"><span class="secno">2.4.2.1 </span>Prioritaire datasets voor e-reporting</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#uitbreiding-prioritaire-datasets"><span class="secno">2.4.2.2 </span>Uitbreiding prioritaire datasets</a></li></ol></li></ol></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#dataharmonisatie"><span class="secno">3. </span>Dataharmonisatie</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#documentatie-dataharmonisatie"><span class="secno">3.1 </span>Documentatie dataharmonisatie</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#generic-conceptual-model"><span class="secno">3.2 </span>Generic Conceptual Model</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#inspire-dataspecificaties"><span class="secno">3.3 </span>INSPIRE dataspecificaties</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#principes-dataharmonisatie"><span class="secno">3.4 </span>Principes dataharmonisatie</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#fasen"><span class="secno">3.5 </span>Fasen</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#semantisch-harmoniseren"><span class="secno">3.5.1 </span>Semantisch harmoniseren</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#technisch-harmoniseren"><span class="secno">3.5.2 </span>Technisch harmoniseren</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#encodings-bestandsformaten"><span class="secno">3.6 </span>Encodings (bestandsformaten)</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#gml"><span class="secno">3.6.1 </span>GML</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#andere-encodings"><span class="secno">3.6.2 </span>Andere encodings</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#geopackage"><span class="secno">3.6.2.1 </span>Geopackage</a></li></ol></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#het-inspireid"><span class="secno">3.7 </span>Het InspireId</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#namespace"><span class="secno">3.7.1 </span>Namespace</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#inspire-namespaceregister"><span class="secno">3.7.1.1 </span>INSPIRE Namespaceregister</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#richtlijnen-voor-namespaces"><span class="secno">3.7.1.2 </span>Richtlijnen voor namespaces</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#localid"><span class="secno">3.7.2 </span>LocalId</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#uniform-resource-identifiers-uri-s"><span class="secno">3.7.2.1 </span>Uniform Resource Identifiers (URI's)</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#versionid"><span class="secno">3.7.3 </span>VersionId</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#codelijsten"><span class="secno">3.8 </span>Codelijsten</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#uitbreidbaarheid-van-codelijsten"><span class="secno">3.8.1 </span>Uitbreidbaarheid van codelijsten</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#codelijstregister"><span class="secno">3.8.2 </span>Codelijstregister</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#portrayal"><span class="secno">3.9 </span>Portrayal</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#data-capture"><span class="secno">3.10 </span>Data capture</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#geometrie"><span class="secno">3.11 </span>Geometrie</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#aansluitende-netwerken"><span class="secno">3.11.1 </span>Aansluitende netwerken</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#cross-boundary-harmonisatie"><span class="secno">3.11.2 </span>Cross-boundary harmonisatie</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#data-validatie"><span class="secno">3.12 </span>Data validatie</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#metadata"><span class="secno">4. </span>Metadata</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#metadata-aanmaken-en-publiceren"><span class="secno">4.1 </span>Metadata aanmaken en publiceren</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#eisen-metadata"><span class="secno">4.1.1 </span>Eisen metadata</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#metadata-van-prioritaire-datasets"><span class="secno">4.1.2 </span>Metadata van prioritaire datasets</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#metadata-en-taal"><span class="secno">4.1.3 </span>Metadata en taal</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#gebruiksvoorwaarden"><span class="secno">4.1.4 </span>Gebruiksvoorwaarden</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#dataset-metadata"><span class="secno">4.2 </span>Dataset metadata</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#invulinstructie-dataset-metadata"><span class="secno">4.2.1 </span>Invulinstructie dataset metadata</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#hoe-om-te-gaan-met-anchor-en-uri"><span class="secno">4.2.2 </span>Hoe om te gaan met anchor en URI</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#voorbeeld-metadatabestand-xml-voor-inspire-dataset"><span class="secno">4.2.3 </span>Voorbeeld metadatabestand (XML) voor INSPIRE dataset</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#service-metadata"><span class="secno">4.3 </span>Service metadata</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#invulinstructie-service-metadata"><span class="secno">4.3.1 </span>Invulinstructie service metadata</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#voorbeeldbestand-xml-voor-inspire-service-metadata"><span class="secno">4.3.2 </span>Voorbeeldbestand XML voor INSPIRE service-metadata</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#spatial-data-services-sds-metadata"><span class="secno">4.4 </span>Spatial data services (SDS) metadata</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#invulinstructie-invocable-sds-metadata"><span class="secno">4.4.1 </span>Invulinstructie invocable SDS metadata</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#invulinstructie-interoperable-sds-metadata"><span class="secno">4.4.2 </span>Invulinstructie interoperable SDS metadata</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#invulinstructie-harmonised-sds-metadata"><span class="secno">4.4.3 </span>Invulinstructie harmonised SDS metadata</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#voorbeeld-metadatabestand-xml-voor-inspire-spatial-data-service-sds"><span class="secno">4.4.4 </span>Voorbeeld metadatabestand (XML) voor INSPIRE Spatial Data Service (SDS)</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#metadata-validatie"><span class="secno">4.5 </span>Metadata validatie</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#metadata-publiceren"><span class="secno">4.6 </span>Metadata publiceren</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#publiceren-inspire-aanduiding"><span class="secno">4.6.1 </span>Publiceren INSPIRE-aanduiding</a></li></ol></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#services"><span class="secno">5. </span>Services</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#soorten-spatial-data-services"><span class="secno">5.1 </span>Soorten Spatial Data Services</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#network-services"><span class="secno">5.2 </span>Network services</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#wetgeving"><span class="secno">5.2.1 </span>Wetgeving</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#technische-inspire-richtlijnen"><span class="secno">5.2.2 </span>Technische INSPIRE richtlijnen</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#quality-of-services"><span class="secno">5.2.3 </span>Quality of Services</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#rights-management"><span class="secno">5.2.4 </span>Rights management</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#view-service"><span class="secno">5.3 </span>View service</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#vereisten-view-service"><span class="secno">5.3.1 </span>Vereisten view service</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#meertaligheid"><span class="secno">5.3.2 </span>Meertaligheid</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#inspire-scenario-s-voor-metadata-in-capabilities-document"><span class="secno">5.3.3 </span>INSPIRE scenario's voor metadata in capabilities-document</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#category-layers"><span class="secno">5.3.4 </span>Category layers</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#voorbeeldbestand-xml-voor-capabilities"><span class="secno">5.3.5 </span>Voorbeeldbestand XML voor Capabilities</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#download-services"><span class="secno">5.4 </span>Download services</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#atom-feed"><span class="secno">5.5 </span>Atom feed</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#vereisten-atom-feeds"><span class="secno">5.5.1 </span>Vereisten Atom feeds</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#opensearch"><span class="secno">5.5.2 </span>OpenSearch</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#elementen-van-een-atom-feed"><span class="secno">5.5.3 </span>Elementen van een Atom feed</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#wfs"><span class="secno">5.6 </span>WFS</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#vereisten-wfs"><span class="secno">5.6.1 </span>Vereisten WFS</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#meertaligheid-0"><span class="secno">5.6.2 </span>Meertaligheid</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#wfs-direct-access"><span class="secno">5.6.3 </span>WFS direct access</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#wcs"><span class="secno">5.7 </span>WCS</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#sos"><span class="secno">5.8 </span>SOS</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#ogc-api-s"><span class="secno">5.9 </span>OGC API's</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#ogc-api-features"><span class="secno">5.9.1 </span>OGC API Features</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#ogc-sensorthings-api"><span class="secno">5.9.2 </span>OGC SensorThings API</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#andere-ogc-api-s"><span class="secno">5.9.3 </span>Andere OGC API's</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#spatial-data-services-sds"><span class="secno">5.10 </span>Spatial Data Services (SDS)</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#vereisten-sds"><span class="secno">5.10.1 </span>Vereisten SDS</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#wijzigingen-doorvoeren"><span class="secno">5.11 </span>Wijzigingen doorvoeren</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#service-validatie"><span class="secno">5.12 </span>Service validatie</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#validatie"><span class="secno">6. </span>Validatie</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#validatieregels"><span class="secno">6.1 </span>Validatieregels</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#wanneer-valideren"><span class="secno">6.2 </span>Wanneer valideren</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#te-gebruiken-validators"><span class="secno">6.3 </span>Te gebruiken validators</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#europese-inspire-validator"><span class="secno">6.3.1 </span>Europese INSPIRE validator</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#nederlandse-inspire-validator"><span class="secno">6.3.2 </span>Nederlandse INSPIRE validator</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#conformance-classes"><span class="secno">6.4 </span>Conformance classes</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#conformance-classes-metadata"><span class="secno">6.4.1 </span>Conformance classes metadata</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#conformance-classes-datavalidatie"><span class="secno">6.4.2 </span>Conformance classes datavalidatie</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#conformance-classes-service-validators"><span class="secno">6.4.3 </span>Conformance classes service-validators</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#link-checker"><span class="secno">6.5 </span>Link checker</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#checklist"><span class="secno">7. </span>Checklist</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#monitoring-en-rapportage"><span class="secno">8. </span>Monitoring en rapportage</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#tijdlijn"><span class="secno">8.1 </span>Tijdlijn</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#aandachtspunten"><span class="secno">8.2 </span>Aandachtspunten</a></li></ol></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#extra-informatie"><span class="secno">9. </span>Extra informatie</a><ol class="toc"><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#good-practices"><span class="secno">9.1 </span>Good Practices</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#iso-en-ogc-standaarden"><span class="secno">9.2 </span>ISO- en OGC-standaarden</a></li><li class="tocline"><a class="tocxref" href="#uml-notatie"><span class="secno">9.3 </span>UML-notatie</a></li></ol></li></ol></nav>
<!--<section id="conformance">-->
<!--<p>Informatie over conformiteit.</p>-->
<!--</section>-->
<section data-format="markdown" aria-busy="false" id="introductie"><!--OddPage--><h2 id="x1-introductie"><span class="secno">1. </span>Introductie</h2><p>In het kader van INSPIRE realiseren de Europese lidstaten een digitaal netwerk voor het uitwisselen van gegevens over de leefomgeving. Geonovum ondersteunt het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Nederlandse dataproviders bij de invoering van INSPIRE in Nederland. </p><p>De handreiking "Aan de slag met INSPIRE" is een handreiking met informatie om te voldoen aan de (technische) INSPIRE-verplichtingen. Deze INSPIRE-handreiking is bedoeld voor de INSPIRE-dataproviders, die datasets voor INSPIRE ontsluiten. Voor meer algemene informatie over INSPIRE verwijzen we graag naar het INSPIRE dossier op de <a href="https://www.geonovum.nl/geo-standaarden/inspire-europese-leefomgeving" target="_blank">Geonovum website</a>.</p><p>De opbouw van de INSPIRE-handreiking is gebaseerd op de verschillende <a href="#processtappen">processtappen</a> die de dataproviders doorlopen. Per (deel)processtap is aangegeven:</p><ul>
<li>welke Nederlandse standaard erop van toepassing is;</li>
<li>welke (delen van) de INSPIRE-richtlijnen er betrekking op hebben en</li>
<li>of er in aanvulling op de Nederlandse standaarden nog specifieke stappen uitgevoerd moeten worden.</li>
</ul><p>En waar mogelijk zijn voorbeelden uitgewerkt. </p><section id="doelgroep"><h3 id="x1-1-doelgroep"><span class="secno">1.1 </span>Doelgroep</h3><p>Deze INSPIRE-handreiking bedient meerdere doelgroepen, maar richt zich in eerste instantie op partijen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van INSPIRE. Daarnaast is de informatie ook relevant voor andere partijen die aan slag gaan met INSPIRE. Het belangrijkste doel van deze handreiking is om het werkproces inzichtelijk te maken en kennis hierover op een overzichtelijke manier ter beschikking te stellen.</p><section id="uitvoerders"><h4 id="x1-1-1-uitvoerders"><span class="secno">1.1.1 </span>Uitvoerders</h4><p>Onder partijen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering verstaan wij die personen en organisaties die praktisch en technisch met INSPIRE aan de slag gaan. Dat gaat hier concreet om de Nederlandse dataproviders. Zij zullen de processtappen uitvoeren die nodig zijn om te voldoen aan de INSPIRE-richtlijn. Ook zijn zij verantwoordelijk voor het publiceren van de metadata, het ontsluiten van de data via services en het harmoniseren van de data. Dit kan door verschillende personen binnen een organisatie uitgevoerd worden, zoals data-beheerders, applicatie-specialisten, dba’ers van ruimtelijke databases en ICT'ers.</p></section><section id="beleidsmakers"><h4 id="x1-1-2-beleidsmakers"><span class="secno">1.1.2 </span>Beleidsmakers</h4><p>De handreiking is daarmee momenteel meer technisch dan organisatorisch ingestoken. Ook beleidmakers en managers krijgen met INSPIRE te maken. Zij zullen ook praktisch met INSPIRE aan de slag gaan, maar op een andere manier dan de technische beheerders, GIS-operators en ICT'ers. Toch kan het verhelderend zijn de handreiking te lezen om een idee te krijgen van het type werk, dat voor INSPIRE moet worden uitgevoerd.</p></section></section><section id="processtappen"><h3 id="x1-2-processtappen"><span class="secno">1.2 </span>Processtappen</h3><p>Het INSPIRE-implementatieproces is, na het <a href="#aanmerken">aanmerken</a> van de dataprovider en het vervolgens <a href="#inrichten-organisatie">inrichten van de eigen organisatie</a>, opgedeeld in vier technische stappen. Deze pagina licht deze stappen kort toe. Uitgebreidere informatie over de afzonderlijke stappen staat beschreven in de afzonderlijke hoofdstukken. </p><p>Bij het publiceren van een INSPIRE <em>Implementing Rule</em> (IR) en begeleidende documentatie wordt geen rekening gehouden met processtappen die een technisch data-beheerder of GIS-operator moet ondernemen om de data conform INSPIRE te ontsluiten. Deze handreiking helpt de dataproviders om het werkproces inzichtelijk te maken. Dit werkproces bestaat, naast het aanmerken en inrichten van de organisatie uit de onderstaande vier stappen: </p><ul>
<li><a href="#dataharmonisatie">Dataharmonisatie</a></li>
<li><a href="#metadata">Metadata</a></li>
<li><a href="#services">Services</a><ul>
<li><a href="#network-services">Network services</a></li>
<li><a href="#spatial-data-services-sds">Spatial data services</a></li>
</ul>
</li>
<li><a href="#validatie">Validatie</a> (als aparte processtap beschreven, maar deze stap is eigenlijk onderdeel van de hierboven beschreven processtappen)</li>
</ul><p>De informatie op deze handreiking volgt deze structuur (zie ook onderstaande figuur). De groene pijlen in de figuur tonen de opeenvolgende processtappen die doorlopen moeten worden om aan de <em>INSPIRE richtlijn</em> te voldoen.</p><p><img src="media/Processtappen.png" alt="Processtappen.png" title="Processtappen INSPIRE" height="720" width="960"></p><p>Per processtap wordt de bijbehorende documentatie weergegeven:</p><ul>
<li>de Europese technische guidelines, dataspecificaties en andere documenten (in oranje);</li>
<li>de Nederlandse standaarden die INSPIRE ondersteunen (in blauw);
Om het figuur zo overzichtelijk mogelijk te houden, is er voor gekozen om de wetteksten (IR’s - <em>decisions en regulations</em>) hier niet in op te nemen. </li>
</ul><p>De Europese documenten zijn te vinden via de <a href="https://inspire.ec.europa.eu/" target="_blank">Europese INSPIRE website</a>. In de paragraaf <a href="#bronnen">bronnen</a> in deze handreiking worden deze documenten nader toegelicht.
De Nederlandse standaarden zijn te vinden via de Geo-standaarden op de <a href="https://www.geonovum.nl/geo-standaarden" target="_blank">Geonovum website</a>.</p><p>Al deze processtappen (Nationaal Georegister, metadata, services, data) hebben ook een onderlinge relatie die in volgende afbeelding is getoond. </p><p><img src="media/DM_simple.png" alt="Simple_INSPIRE_Domain_Model" title="Eenvoudig Domein model" height="431" width="509"></p></section><section id="deadlines"><h3 id="x1-3-deadlines"><span class="secno">1.3 </span>Deadlines</h3><p>Alle INSPIRE deadlines om datasets beschikbaar te maken zijn reeds verstreken. De oorspronkelijke INSPIRE roadmap met alle verschillende deadlines is <a href="https://inspire.ec.europa.eu/road-map-graphic/32443" target="_blank">hier</a> te vinden.</p><p>Alleen de deadline rondom het actualiseren van de gegevens is nog steeds van kracht. Deze actualisatie deadline is in de paragraaf hieronder beschreven.</p><section id="deadline-actualisatie-van-de-inspire-gegevens"><h4 id="x1-3-1-deadline-actualisatie-van-de-inspire-gegevens"><span class="secno">1.3.1 </span>Deadline actualisatie van de INSPIRE gegevens</h4><p>In de <a href="https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A32010R1089" target="_blank">VERORDENING (EU) Nr. 1089/2010 VAN DE COMMISSIE</a> van 23 november 2010 ter uitvoering van Richtlijn 2007/2/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende de interoperabiliteit van verzamelingen ruimtelijke gegevens en van diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens] staat de deadline met betrekking tot de actualisatie van de INSPIRE gegevens beschreven.</p><p>In artikel 8, lid 2 staat:</p><p>Uiterlijk 6 maanden nadat de wijziging in de brongegevensverzameling was aangebracht, moeten alle updates worden uitgevoerd, tenzij in bijlage II een andere periode is vastgelegd voor een specifiek ruimtelijke gegevensthema.</p><p>Dat betekent dat binnen 6 maanden nadat de brondata aangepast is:</p><ol>
<li>de metadata van de dataset conform INSPIRE specificaties moet worden aangeboden (zie <a href="#invulinstructie-dataset-metadata">invulinstructie</a></li>
<li>de view en downloadservices conform INSPIRE specificaties moeten worden aangeboden</li>
<li>de link naar de metadata in het aanmerkingsregister ingevuld moet worden</li>
</ol></section></section><section id="bronnen"><h3 id="x1-4-bronnen"><span class="secno">1.4 </span>Bronnen</h3><section id="europese-inspire-website"><h4 id="x1-4-1-europese-inspire-website"><span class="secno">1.4.1 </span>Europese INSPIRE website</h4><p>De <a href="https://inspire.ec.europa.eu/" target="_blank">Europese INSPIRE website</a> is een belangrijke bron voor informatie.
Hier is onder andere de volgende informatie te vinden:</p><ul>
<li><a href="https://inspire.ec.europa.eu/inspire-legislation/26" target="_blank">INSPIRE wetgeving</a></li>
<li><a href="https://inspire.ec.europa.eu/inspire-implementing-rules/51763" target="_blank">Implementing rules</a></li>
<li><a href="https://inspire.ec.europa.eu/data-specifications/2892" target="_blank">INSPIRE dataspecificaties</a></li>
<li><a href="https://inspire.ec.europa.eu/Technical-guidelines3" target="_blank">Technische guidelines</a></li>
<li><a href="https://inspire.ec.europa.eu/portfolio/inspire-your-country" target="_blank">Overzicht van de implementatie van INSPIRE in de verschillende lidstaten</a></li>
</ul><p>De online tool <a href="https://inspire-regadmin.jrc.ec.europa.eu/dataspecification/FindYourScope.action" target="_blank">Find Your Scope</a> ondersteunt de dataproviders bij het bepalen van de INSPIRE thema's en ruimtelijke objecttypes die relevant zijn voor de dataset(s) die de dataproviders beheren. Er zijn drie manieren om de INSPIRE thema's en/of objecttypes te bepalen namelijk via een catalogus van alle INSPIRE objecttypes, via een interactieve werkflow of via direct zoeken.</p></section><section id="europese-inspire-geoportal"><h4 id="x1-4-2-europese-inspire-geoportal"><span class="secno">1.4.2 </span>Europese INSPIRE geoportal</h4><p>In het Europese <a href="https://inspire-geoportal.ec.europa.eu/" target="_blank">INSPIRE geoportal</a> kan je Europese milieu gegevens vinden die onder de INSPIRE-richtlijn vallen. Dit portaal biedt verschillende zoekingangen. Zo is er een ingang op thema en een op datasets die relevant zijn voor milieurapportage.
Het Europese geoportal harvest de metadata van 36 officieel geregistreerde nationale data catalogi van Europese lidstaten en EFTA landen. Het INSPIRE Geoportal team wordt ontwikkeld door het Joint Research Centre (JRC).</p></section><section id="inspire-registry"><h4 id="x1-4-3-inspire-registry"><span class="secno">1.4.3 </span>INSPIRE registry</h4><p>De <a href="https://inspire.ec.europa.eu/registry" target="_blank">INSPIRE registry</a> omvat een aantal elementen waarvoor een duidelijke beschrijving nodig is en de mogelijkheid om ernaar te verwijzen door middel van unieke identificatoren. Voorbeelden van dergelijke elementen zijn de INSPIRE themas, codelijsten, applicatie schemas of zoek diensten. Registers bieden een manier aan om identificatoren toe te wijzen aan deze elementen en aan hun labels, definities en beschrijvingen (in verschillende talen). </p><p>De INSPIRE registry biedt een centraal toegangspunt voor een aantal centraal beheerde INSPIRE registers. De inhoud van deze registers is gebaseerd op de INSPIRE richtlijn, de implementing rules en de technische guidelines. Zo omvat de Registry onder meer de volgende elementen:</p><ul>
<li>De <a href="https://inspire.ec.europa.eu/featureconcept" target="_blank">Feature Concept Dictionary (FCD)</a> bevat termen en definities die nodig zijn voor het specificeren van de thematische ruimtelijke objecttypes en het is vooral de belangrijkste rol om de harmonisatie-inspanningen te ondersteunen en om conflicten tussen de specificaties van de ruimtelijke objecttypes in de verschillende thema's te identificeren.</li>
<li>Het <a href="https://inspire.ec.europa.eu/codelist" target="_blank">Codelijst register</a> bevat de codelijsten en hun waarden.</li>
<li>Het <a href="https://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist" target="_blank">Metadata code list register</a> bevat de metadata codelijsten en hun waarden.</li>
<li>De <a href="https://inspire.ec.europa.eu/glossary" target="_blank">Glossary</a> bevat generieke termen en definities van veelgebruikte INSPIRE terminologie.</li>
</ul></section><section id="nationaal-georegister"><h4 id="x1-4-4-nationaal-georegister"><span class="secno">1.4.4 </span>Nationaal Georegister</h4><p>De Nederlandse "tegenhanger" van het INSPIRE Geoportal op Europees niveau is het <a href="http://www.nationaalgeoregister.nl/" target="_blank">Nationaal Georegister (NGR)</a>. Het NGR doet dienst als de INSPIRE zoekdienst (Discovery Service), die de Nederlandse metadata over de INSPIRE datasets en services naar het <a href="#europese-inspire-geoportal">Europese INSPIRE Geoportal</a> ontsluit. Elke eerste maandag van de maand wordt het NGR geharvest naar het Europese INSPIRE geoportal.</p><p>Het NGR biedt voor Nederlandse dataproviders een metadata editor en validator functionaliteit aan.</p></section></section><section id="over-deze-handreiking"><h3 id="x1-5-over-deze-handreiking"><span class="secno">1.5 </span>Over deze handreiking</h3><section id="inspire-is-nog-steeds-in-beweging"><h4 id="x1-5-1-inspire-is-nog-steeds-in-beweging"><span class="secno">1.5.1 </span>INSPIRE is nog steeds in beweging</h4><p>INSPIRE is nog steeds in beweging. Dat betekent dat nog niet alles over INSPIRE gezegd is. Als er aanpassingen zijn, dan wordt deze handreiking daarop aangepast. </p><p>Verwacht hier echter niet alles over INSPIRE. De insteek is om <em>die</em> informatie te verstrekken die nodig is om data volgens de INSPIRE-richtlijn beschikbaar te kunnen stellen. De meest complete bron van informatie is de richtlijn zelf (inclusief bijbehorende documentatie). Daarbij horen ook de Nederlandse profielen en standaarden. </p><p>Het detail van de handreiking slaat het software-niveau over; het is geen <em>how to</em> die uitlegt hoe je in specifieke software bepaalde functionaliteit oproept, of uitvoert. Wel reikt de handreiking principes of mechanismen aan.</p></section><section id="taal-en-terminologie"><h4 id="x1-5-2-taal-en-terminologie"><span class="secno">1.5.2 </span>Taal en Terminologie</h4><p>INSPIRE-terminologie (Engels) wordt niet structureel vertaald naar het Nederlands. De belangrijkste reden hiervoor is dat niet van alle technische termen een eenduidige Nederlandse vertaling bestaat. Om verwarring te voorkomen hanteren we hier de Engelse termen. Engelse en INSPIRE-terminologie staan de eerste keer in <em>italics</em>. Veel juridische termen kennen wél een goede Nederlandse vertaling; die nemen we hier daarom over.</p><p>Om interpretatieverschillen te voorkomen worden de termen die in verband met INSPIRE gebruikt worden geformaliseerd en gestandaardiseerd. Een volledig overzicht van deze termen vind je in het <a href="#inspire-registry">INSPIRE Register</a>. Hierin staat ook de <a href="https://inspire.ec.europa.eu/featureconcept" target="_blank">Feature Concept Dictionary (FCD)</a> met termen en definities van de thematische ruimtelijke objecttypes die van belang zijn bij de INSPIRE harmonisatie en de <a href="https://inspire.ec.europa.eu/glossary" target="_blank">Glossary</a> met hierin algemene terminologie. De laatste is van belang voor alle INSPIRE-documenten.</p></section><section id="inspire-helpdesk"><h4 id="x1-5-3-inspire-helpdesk"><span class="secno">1.5.3 </span>INSPIRE Helpdesk</h4><p>We proberen via deze handreiking zoveel mogelijk informatie over INSPIRE te delen. Heb je toch nog een vraag over INSPIRE, stuur dan een e-mail naar <a href="mailto:[email protected]">[email protected]</a>.</p><p>Daarnaast kun je op het <a href="https://geoforum.nl/c/standaarden/inspire" target="_blank">Geoforum</a> ervaringen delen en/of vragen stellen aan vakgenoten bij collega dataproviders, specialisten van PDOK en Geonovum. Door gebruik te maken van het GeoForum kunnen we issues èn oplossingen direct met elkaar delen.</p><p>Op de Geonovum-website is zoals al eerder aangegeven algemene informatie over <a href="https://www.geonovum.nl/geo-standaarden/inspire-europese-leefomgeving" target="_blank">INSPIRE</a> te vinden en over de <a href="https://www.geonovum.nl/geo-standaarden" target="_blank">Nederlandse geo-standaarden</a>.</p><p>Tot slot zijn op <a href="https://github.com/inspire-mif" target="_blank">Github pagina 'INSPIRE Maintenance and Implementation'</a> de Europese helpdesks en discussieplatforms rondom INSPIRE te vinden. Elk centaal INSPIRE-component (Geoportal, Registry en Reference Validator) heeft hier zijn eigen helpdesk. Ook is er een algemene helpdesk voor meer generieke INSPIRE-gerelateerde vragen of problemen.</p></section></section></section>
<section data-format="markdown" aria-busy="false" id="nederlandse-inspire-data"><!--OddPage--><h2 id="x2-nederlandse-inspire-data"><span class="secno">2. </span>Nederlandse INSPIRE data</h2><section id="nederlandse-lijn-inspire"><h3 id="x2-1-nederlandse-lijn-inspire"><span class="secno">2.1 </span>Nederlandse lijn INSPIRE</h3><p>De INSPIRE richtlijn biedt ruimte voor de lidstaten om met haar eigen wettelijk kader aan de richtlijn te gaan voldoen. In de <a href="https://wetten.overheid.nl/BWBR0026158/2009-09-01" target="_blank">Nederlandse implementatie wet</a> is geregeld dat:</p><ul>
<li>INSPIRE is voor een gemeente of een waterschap uitsluitend van toepassing op gegevens die worden verzameld dan wel verspreid op grond van een bij of krachtens een wet gegeven regel.</li>
<li>Indien een verzameling ruimtelijke gegevens die door of namens een bestuursorgaan wordt bewaard, onderdeel is van een verzameling ruimtelijke gegevens die is opgenomen in een door de minister aangewezen voorziening, is deze wet uitsluitend van toepassing op laatstgenoemde verzameling.</li>
</ul><p>Nederland streeft naar een pragmatische invoering van INSPIRE. Uitgangspunten hierbij zijn:</p><ul>
<li>De INSPIRE-kosten worden zo laag mogelijk gehouden.</li>
<li>INSPIRE maakt zoveel mogelijk gebruik van de basisregistraties en hun landelijke voorzieningen.</li>
<li>Bepaalde informatie is niet expliciet in bestaande datasets aanwezig, maar wel impliciet (af te leiden). In het kader van INSPIRE wordt informatie als ‘aanwezig’ beschouwd, als het vereiste gegeven geautomatiseerd uit beschikbare datasets kan worden afgeleid. Als menselijke tussenkomst (interpretatie of aanvulling) nodig is, wordt de informatie als ‘niet-aanwezig’ beschouwd (en daarmee niet te leveren).</li>
</ul></section><section id="aanmerken"><h3 id="x2-2-aanmerken"><span class="secno">2.2 </span>Aanmerken</h3><p>In Nederland is het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) verantwoordelijk voor de invoering van INSPIRE. Indien een (overheids-)partij beschikt over een dataset die past binnen een INSPIRE-thema of -<em>feature type</em>, is deze partij verplicht deze gegevens conform the INSPIRE-richtlijn te ontsluiten. Nederland stelt alleen de meest geëigende datasets als INSPIRE-data beschikbaar. Het voordeel van deze aanpak is, dat de kwaliteit van de INSPIRE datasets hoog is, terwijl de invoeringslasten, nationaal bezien, beperkt blijven. </p><p>Per INSPIRE thema is bepaald welke partijen (<em>dataproviders</em>) in Nederland de relevante geo-informatie leveren. Deze partijen zijn <strong>aangemerkt</strong> als INSPIRE dataprovider. De dataproviders zorgen ervoor dat gegevens conform de eisen van INSPIRE vindbaar, toegankelijk en beschikbaar worden gesteld.</p><p>De aanmerking van de INSPIRE datasets heeft per annex plaats gevonden. Hieronder vind je de links naar de verschillende aanmerkingsrapporten die toendertijd zijn opgesteld:</p><ul>
<li>Annex I: <a href="https://www.geonovum.nl/uploads/documents/20091201_Rapport_Nederlandse_INSPIRE-data_-_dataspecs_v1.0.pdf" target="_blank">Rapport Nederlandse INSPIRE-data Annex I (2009)</a></li>
<li>Annex II: <a href="https://www.geonovum.nl/uploads/documents/rapportage_annexiiv1.1.pdf" target="_blank">Rapport Nederlandse INSPIRE-data Annex II (2011)</a></li>
<li>Annex III: <a href="https://www.geonovum.nl/uploads/documents/Rapport%20Definitieve%20aanmerking%20INSPIRE%20Annex%20III%20v3.0.pdf" target="_blank">Rapport Definitieve aanmerking INSPIRE Annex III (2013)</a></li>
</ul><section id="aanmerkingsregister"><h4 id="x2-2-1-aanmerkingsregister"><span class="secno">2.2.1 </span>Aanmerkingsregister</h4><p>Om inzicht te bieden in welke Nederlandse datasets voor INSPIRE zijn aangemerkt, heeft het Ministerie van BZK het <a href="https://inspireaanmerking.nl/" target="_blank">INSPIRE aanmerkingsregister</a> ontwikkeld. Het register is openbaar en online toegankelijk.</p><p>Het doel van het INSPIRE aanmerkingsregister is meervoudig:</p><ul>
<li>In het aanmerkingsregister worden de aanmerkingen en wijzigingen op de aanmerkingen bijgehouden door het ministerie van BZK.</li>
<li>Via het aanmerkingsregister kan iedereen de voortgang van de INSPIRE implementatie volgen. </li>
<li>Vanuit het aanmerkingsregister is er ook een directe link naar de publicatie van de metadata van betreffende dataset in het <a href="http://www.nationaalgeoregister.nl/" target="_blank">Nationaal Georegister (NGR)</a>. De dataset is daar dan ook te raadplegen.</li>
</ul><p>In het openbare gedeelte kan de bezoeker de <a href="https://inspireaanmerking.nl/aanmerkingsregister" target="_blank">aanmerkingen</a> bekijken en selecties maken op bijvoorbeeld dataprovider, thema en prioriteit. Ook kan de bezoeker een dataset <a href="https://inspireaanmerking.nl/aanmelden-dataset" target="_blank">aanmelden</a> als de bezoeker een datasets mist in het overzicht of denkt dat een bepaalde dataset wel in aanmerking komt voor INSPIRE.</p><p>Naast een openbare gedeelte heeft het aanmerkingregister ook een gesloten gedeelte voor de INSPIRE dataproviders. De gesloten omgeving voorziet in extra functionaliteit om het aanmerkings- en implementatieproces te ondersteunen. Binnen deze omgeving kunnen dataproviders per dataset:</p><ul>
<li>de directe link naar de publicatie van de metadata van betreffende dataset in het NGR opnemen voor zowel de as-is als de geharmoniseerde dataset;</li>
<li>de implementatie status voor zowel de as-is als de geharmoniseede dataset beschrijven;</li>
<li>of een <a href="#wijziging-van-de-aanmerking">wijzigingsverzoek</a> indienen. </li>
</ul><p>Daarnaast kan de dataprovider alle eigen datasets exporteren naar een Excel-bestand. </p><p>Tot slot zijn in het Aanmerkingsregister een drietal <a href="https://inspireaanmerking.nl/kwaliteitscontrole/" target="_blank">kwaliteitscontroletools</a> opgenomen:</p><ul>
<li>Twee tools richten zich op de metadata in het Aanmerkingregister en het NGR: metadata in het Aanmerkingsregister die ontbreekt in het Nationaal Georegister of andersom. Deze twee controles worden dagelijks uitgevoerd.</li>
<li>De derde kwaliteitscontrole toont de harvestresultaten uit het <a href="#europese-inspire-geoportal">Europese INSPIRE geoportal</a>. Het overzicht toont waar nog problemen zijn met het downloadbaar of viewbaar beschikbaar maken van de dataset in het Europese INSPIRE geoportal. Elke eerste maandag van de maand wordt er geharvest naar het Europese INSPIRE geoportal en wordt dit overzicht gegenereerd.</li>
</ul></section><section id="wijziging-van-de-aanmerking"><h4 id="x2-2-2-wijziging-van-de-aanmerking"><span class="secno">2.2.2 </span>Wijziging van de aanmerking</h4><p>In sommige gevallen kan een aangemerkte organisatie niet langer optreden als dataprovider voor een of meer INSPIRE-thema’s, of onderdelen daarvan. In het <a href="https://www.geonovum.nl/uploads/documents/proces%20wijziging%20aanmerking%20data%20provider%20v3.0.pdf" target="_blank">processchema wijziging aanmerking dataproviders</a> staat welke stappen doorlopen moeten worden om de aanmerking te wijzigen. Via het gesloten gedeelte van het INSPIRE aanmerkingsregister kan de dataprovider een wijzigingsverzoek indienen.</p><p><img src="media/Processtappen_wijzigingsverzoek.png" alt="processtappenaanmerking" title="De stappen die genomen moeten worden om een aanmerking te wijzigen." height="844" width="710"></p></section></section><section id="inrichten-organisatie"><h3 id="x2-3-inrichten-organisatie"><span class="secno">2.3 </span>Inrichten organisatie</h3><p>Het inrichten van de organisatie en het exacte werkproces zal per organisatie en per dataset verschillen. Aandachtspunt is dat INSPIRE niet een eenmalig is, maar juist een doorlopend proces. Wanneer de processtappen doorlopen zijn en de dataprovider ‘conform INSPIRE’ opereert, is het zaak dat de ‘processtappen in de lijn worden opgenomen en dat de activiteiten van alle processtappen bij het dagelijkse beheer worden opgenomen.</p><p>INSPIRE is namelijk geen project, maar onderdeel van het dagelijkse werkproces!</p></section><section id="soorten-inspire-data-as-is-geharmoniseerd-prioritair"><h3 id="x2-4-soorten-inspire-data-as-is-geharmoniseerd-prioritair"><span class="secno">2.4 </span>Soorten INSPIRE data: as-is, geharmoniseerd, prioritair</h3><p>De aangemerkte INSPIRE datasets worden conform de INSPIRE uitvoeringsbepalingen ontsloten. Datasets en -services die onder één van de 34 INSPIRE-thema's vallen, moeten te vinden, raadplegen en downloaden zijn. De datasets komen vaak in twee varianten voor, namelijk:</p><ul>
<li>de niet-geharmoniseerde dataset, de zogenaamde <strong>as-is dataset</strong>, zoals die in de lidstaat aanwezig is;</li>
<li>en/of de <strong>geharmoniseerde dataset</strong>, de dataset conform de INSPIRE-datamodellen in de INSPIRE-dataspecificaties.</li>
</ul><p>Naast dit onderscheid geeft de Europese Commissie ook prioriteit aan bepaalde datasets, de zogenaamde <strong>prioritaire datasets</strong>. Deze prioritaire datasets komen ook zowel niet-harmoniseerd als geharmoniseerd voor.</p><p>Hieronder wordt allereerst ingegaan op het onderscheid as-is versus geharmoniseerd. Vervolgens komen de prioritaire datasets aan de orde. </p><section id="as-is-versus-geharmoniseerde-data"><h4 id="x2-4-1-as-is-versus-geharmoniseerde-data"><span class="secno">2.4.1 </span>As-is versus geharmoniseerde data</h4><p>Aan de EU commissie is de onderstaande vraag m.b.t. as-is versus geharmoniseerd voorgelegd:</p><p><em>What is the position of INSPIRE regarding the status of the view and download services serving the INSPIRE data ‘as is’ at the moment the harmonized data shall to be served? Are the data providers in the member states allowed to ‘pull out the plug’ after the view and download service offer harmonized data. Or are the view and download services serving the INSPIRE data ‘as is’ considered as SDSs? Or both? The data providers can decide themselves how to deal with this? Keep the service up or pull out the plug. Are you able to give us the reference to the Directive with respect to this issue?</em></p><p>Het antwoord luidde als volgt:</p><p><em>There is no specific reference in the INSPIRE Directive mandating one or the other scenarios.</em></p><p><em>Even so, the Directive and the NS regulation requires Member States to establish and operate view and download services for the spatial data sets for which metadata have been created in accordance with the INSPIRE Directive, and the Directive and Interoperability regulation requires spatial data sets to be made available in conformity at a specific date.</em></p><p><em>In the spirit of the legislator, the view and download services specified in article 11 (b) and (c) have to be put in place for data in whatever format - “as it is”. The transformation Service (article 11 (d)) is then meant to help ‘achieving’ interoperability in the long run.</em></p><p><em>Article 11.3 is therefore important, as it makes clear that all Network Services must operate in conformity with the implementing rules provided for in Article 7(1).</em></p><p><em>Yet, again, as was pointed out on several occasions, the data “models”, specified in the annexes of the interoperability regulation, cannot be used to redefine the scope of the directive (e.g. narrowing the definition of spatial data) – and as such limiting access only to the data specified by the regulated data “models”.</em></p><p><em>However, Once the spatial data sets have been harmonised and if there are no relevant user requirements (Article 11, last paragraph) anymore for the download services acting on ‘non-interoperable’ data, then there is no reason to keep the “original” spatial data sets on-line.
Also, If all data are harmonised/compliant, then of course, the non-interoperable versions shouldn’t be kept on-line.</em></p><p>Er doen zich nu een drietal scenario’s voor, waarbij de volgende assumptie geldt: de ‘as-is’ datasets zijn rijker gevuld dan de INSPIRE-datamodellen (meer feature types, meer attributen en associaties). Andersom, indien het INSPIRE-datamodel ‘rijker gevuld is’ dan de ‘as-is’ dataset, dan betekent dat dat de gevraagde data niet in de dataset aanwezig is en dus niet geleverd hoeft te worden.</p><ol>
<li>Het “ARM”-scenario van de “arme geharmoniseerde dataset”. In dit scenario volgt de dataprovider zeer strict de harmonisatie-eisen van INSPIRE. De rijkere ‘as-is’ dataset wordt niet (meer) aangeboden, want er zijn geen relevante gebruikerswensen en use cases.</li>
<li>Het “RIJK en ARM”-scenario van de “arme geharmoniseerde dataset”. In dit scenario volgt de dataprovider de harmonisatie-eisen van INSPIRE en wordt de rijkere dataset tevens ‘as-is’ ook aangeboden conform de INSPIRE-eisen voor netwerkdiensten, omdat relevante gebruikerswensen en use cases dit vereisen. Kort gezegd komt het erop neer dat wanneer de as-is dataset meer attributen heeft dan de INSPIRE-dataset, de as-is dataset nog steeds wordt aangeboden als view- en downloadservice met het vinkje 'INSPIRE' aangevinkt in het NGR. Het is dan weliswaar geen INSPIRE-geharmoniseerde dataset maar biedt nog wel steeds meerwaarde voor de INSPIRE-community. Meer info is te vinden in <a href="docs/Bijlage_4.1_Memo_INSPIRE_Datasets_%27as_is%27_4DEC2013_v2.pdf" target="_blank">het in december 2013 in de Klankbordgroep besproken stuk</a>.</li>
<li>In het “RIJK”-scenario is de ‘as-is’ data set volledig geharmoniseerd beschikbaar. Dit kan bereikt worden door een <a href="#extensies">extensie</a> te maken van het door INSPIRE voorgedragen geharmoniseerde model. De rijke gegevens worden dan toegevoegd aan het INSPIRE-model zodanig dat nog steeds wordt voldaan aan het INSPIRE-model. In dit geval zal de dataprovider slechts 1 geharmoniseerde, rijke dataset beschikbaar stellen, omdat relevante gebruikerswensen en use cases dit vereisen.</li>
</ol><p>In onderstaande figuur zijn de 3 scenario’s bezien in het licht van de INSPIRE-richtlijn en de keuze mogelijkheden voor de dataproviders.</p><p><img src="media/rijk_arm_scenario.png" alt="rijkarmplaatje" title="De verschillende mogelijkheden voor het aanbieden van as-is data ná harmonisatie en voor het aanbieden van geharmoniseerde data" height="384" width="799"></p><section id="extensies"><h5 id="x2-4-1-1-extensies"><span class="secno">2.4.1.1 </span>Extensies</h5><p>Het gebruik van extensies wordt gezien als de meest efficiënte scenario voor harmonisatie, wanneer de 'as-is' dataset rijker is dan de dataspecifiactie van het INSPIRE thema.
De INSPIRE-dataspecificaties zijn zo ontworpen dat ze eenvoudig <a href="https://inspire.ec.europa.eu/portfolio/inspire-extensions" target="_blank">uitbreidbaar</a>. Dit uitbreiden van modellen en specificiaties wordt 'extending' genoemd en de uitbreidingen zijn 'extensions'.</p><p>In opdracht van (en in samenwerking met) Geonovum heeft het bedrijf WeTransform onderzoek verricht naar INSPIRE-extensies. De resultaten hiervan zijn op <a href="https://inspire-extensions.wetransform.to/" target="_blank">een website</a> verzameld waarop veel informatie te vinden is over het uitbreiden van INSPIRE-dataspecificiaties.</p><p>Op deze site vindt je onder meer:</p><ul>
<li>De resultaten van een onderzoek naar bestaande INSPIRE-extensies en een <a href="https://inspire-extensions.wetransform.to/models/index.html" target="_blank">overzicht van bestaande extensies</a>.</li>
<li>Een overzicht van <a href="https://inspire-extensions.wetransform.to/patterns/index.html" target="_blank"><em>extension patterns</em></a>, waarin bepaalde ontwikkelpatronen beschreven worden.</li>
<li>Een <a href="https://inspire-extensions.wetransform.to/tutorial/tutorial.html" target="_blank">tutorial</a> waarin stapsgewijs wordt beschreven hoe een extension ontwikkeld kan worden.</li>
</ul><p>Ook door het uitbreiden van <a href="#codelijsten">codelijsten</a> kan een model rijker gemaakt worden.</p></section></section><section id="prioritaire-datasets"><h4 id="x2-4-2-prioritaire-datasets"><span class="secno">2.4.2 </span>Prioritaire datasets</h4><section id="prioritaire-datasets-voor-e-reporting"><h5 id="x2-4-2-1-prioritaire-datasets-voor-e-reporting"><span class="secno">2.4.2.1 </span>Prioritaire datasets voor e-reporting</h5><p>In 2017 heeft de Europese Commissie een fitness check afgerond over Environmental Monitoring en Reporting. Daarbij is de INSPIRE richtlijn aangewezen als instrument met een groot potentieel om het rapportageproces over milieurichtlijnen te stroomlijnen. Vanuit INSPIRE is vervolgens aan de lidstaten gevraagd om ervoor te zorgen dat voor e-reporting relevante datasets via INSPIRE beschikbaar komen. Samen met het European Environmental Agency (EEA) is per milieurichtlijn een lijst opgesteld van te leveren datasets, de zogenoemde <a href="https://github.com/INSPIRE-MIF/need-driven-data-prioritisation/tree/main/documents#rolling-priority-list-of-data-sets" target="_blank">“Priority list of datasets for e-Reporting”</a>. Dit is een dynamische lijst.</p><p><strong>Hoe zijn de prioritaire datasets te vinden?</strong></p><p>Alle Nederlandse prioritaire datasets voor e-reporting zijn vermeld in het <a href="https://inspireaanmerking.nl/" target="_blank">INSPIRE aanmerkingsregister</a>. In het Europese Geoportal zijn de datasets te vinden via de <a href="https://inspire-geoportal.ec.europa.eu/pdv_home.html" target="_blank"><em>Priority Data Sets Viewer</em></a>. De dataproviders moeten hiervoor een extra trefwoord(en) opnemen in de <a href="#metadata-van-prioritaire-datasets">metadata van de dataset</a> van de prioritaire datasets. Via de viewer kun je per lidstaat, milieudomein of via de verschillende milieurichtlijnen de datasets vinden.</p></section><section id="uitbreiding-prioritaire-datasets"><h5 id="x2-4-2-2-uitbreiding-prioritaire-datasets"><span class="secno">2.4.2.2 </span>Uitbreiding prioritaire datasets</h5><p>In het <a href="https://wikis.ec.europa.eu/display/InspireMIG/INSPIRE+work+programme+2021-24" target="_blank">Europese INSPIRE werkprogramma 2021-2024</a> worden de INSPIRE prioritaire datasets verder uitgebreid. Action 2.1 '<em>Need-driven data prioritisation</em>' is gedefinieerd met als doel de verdere implementatie (beschikbaarheid van gegevens en diensten, toegankelijkheid en interoperabiliteit) van de richtlijn te stimuleren door een reële vraag en tastbare use-cases. De methode voor het prioriteren van gegevens zou bestaan uit het selecteren van die datasets die voldoen aan de concrete behoeften van de stakeholders (lokale, regionale, nationale en Europese overheden) en waarvoor interoperabiliteit moet worden nagestreefd.
Er zijn momenteel verschillende lopende initiatieven en projecten die de mogelijkheid onderzoeken om de INSPIRE-infrastructuur rechtstreeks te gebruiken voor het creëren van pan-Europese datasets en toepassingen (bijv. Eurostat-projecten, Copernicus in-situ-activiteiten, IACS-gegevensuitwisseling). Bovendien moet bij het prioriteren van de datasets ook rekening worden gehouden met de <a href="https://geonovum.github.io/eu_regelingen_datastrategie/" target="_blank">nieuwe politieke agenda en opkomende wettelijke kaders</a>, zoals de Europese dataspaces met de Green Deal dataspace en de <em>High value datasets</em> onder de Open Data Richtlijn.</p><p>De prioritaire datasetlijsten voor deze nieuwe ontwikkelingen zijn op dit moment nog niet definitief beschikbaar. Wel zijn de volgende prioriteiten benoemd:</p><ul>
<li>Referentie datasets (met name de INSPIRE thema's uit Annex I).</li>
<li><a href="https://geonovum.github.io/eu_regelingen_datastrategie/#high-value-data-lijst" target="_blank"> High value datasets</a> van de Open Data Richtlijn;</li>
<li>IACS datasets (van DG AGRI). De technische specificatie voor het ontsluiten van deze datasets via de INSPIRE infrastructuur, is <a href="https://marswiki.jrc.ec.europa.eu/wikicap/images/f/f8/DS-CDP-2019-04_REV2_TechnicalGuideline_IacsSpatialDataSharing_Part1_Final.pdf" target="_blank"> hier</a> beschikbaar.</li>
</ul><p>Meer informatie over Action 2.1 is te vinden op de <a href="https://github.com/INSPIRE-MIF/need-driven-data-prioritisation" target="_blank">Github Repository for INSPIRE MIWP Action 2.1 'Need-driven data prioritisation'</a>.</p></section></section></section></section>
<section data-format="markdown" aria-busy="false" id="dataharmonisatie"><!--OddPage--><h2 id="x3-dataharmonisatie"><span class="secno">3. </span>Dataharmonisatie</h2><p>De dataharmonisatie INSPIRE beoogt het ontsluiten van de aangemerkte datasets conform de INSPIRE-dataspecificaties. Letterlijk betekent harmoniseren “op elkaar afstemmen”. Dataharmonisatie wordt in de context van INSPIRE gedefinieerd als het vertalen (mappen) van de data zoals ze opgeslagen zijn bij de dataprovider (‘as-is’) naar een INSPIRE-conforme structuur. Sommige partijen definiëren dataharmonisatie ruimer. In dat geval heeft dataharmonisatie ook een beleidskundige dimensie. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de provincies. Zij bieden de gegevens over het Natuurnetwerk Nederland niet twaalf keer afzonderlijk aan, maar slechts één keer landsdekkend. Voordat de data "gemapt" kon worden, bleek interne beleidskundige harmonisatie nodig.</p><p>Op deze handreiking gaat het over dataharmonisatie in technisch-inhoudelijke zin; het beleidskundige perspectief blijft buiten beschouwing.</p><section id="documentatie-dataharmonisatie"><h3 id="x3-1-documentatie-dataharmonisatie"><span class="secno">3.1 </span>Documentatie dataharmonisatie</h3><p>In de onderstaande tabel staan de belangrijkste INSPIRE-documenten voor de dataharmonisatie:</p><table>
<thead>
<tr>
<th>Titel</th>
<th>Versie</th>
<th>Datum</th>
<th>Opmerking</th>
</tr>
</thead>
<tbody><tr>
<td><a href="https://inspire.ec.europa.eu/data-specifications/2892" target="_blank">INSPIRE dataspecificaties</a></td>
<td>4.0</td>
<td>2017-04-01</td>
<td>Dataspecificaties voor alle themas in UML, GML, Feature Catalogue en Code list dictionaries voor voor Annex I, II en III</td>
</tr>
<tr>
<td><a href="https://inspire.ec.europa.eu/schemas/" target="_blank">GML Application schemas</a></td>
<td>4.0</td>
<td></td>
<td>GML applicatie schema's voor alle themas</td>
</tr>
<tr>
<td><a href="https://inspire.ec.europa.eu/codelist" target="_blank">Codelijstregister</a></td>
<td></td>
<td></td>
<td>Bevat de codelijsten en hun waarden</td>
</tr>
<tr>
<td><a href="https://inspire.ec.europa.eu/documents/inspire-generic-conceptual-model" target="_blank">INSPIRE Generic Conceptual Model (GCM; D2.5)</a></td>
<td>3.4</td>
<td>2014-04-08</td>
<td>Basismodel met hierin de voor alle dataspecificaties relevante ‘basis typen’.</td>
</tr>
</tbody></table><p>Daarnaast zijn de onderstaande documenten ook handig bij dataharmonisatie:</p><table>
<thead>
<tr>
<th>Titel</th>
<th>Versie</th>
<th>Datum</th>
<th>Opmerking</th>
</tr>
</thead>
<tbody><tr>
<td><a href="https://inspire.ec.europa.eu/data-model/approved/r4618-ir/html/index.htm?" target="_blank">INSPIRE datamodellen (UML)</a></td>
<td>r 4618</td>
<td>2011-02-06</td>
<td>Hier staan alle datamodellen uit de INSPIRE dataspecificaties overzichtelijk bij elkaar. De modellen die hier genoemd worden in IR's zijn definitief (<em>approved</em>). Dit geldt niet voor de <em>extended</em> delen (die zijn geen onderdeel van de IR's, maar wel van dataspecificaties) (<em>draft</em>)</td>
</tr>
<tr>
<td><a href="https://inspire.ec.europa.eu/documents/inspire-data-specifications-%E2%80%93-base-models-%E2%80%93-generic-network-model" target="_blank">INSPIRE Base model - Generic Network Model (GNM)</a></td>
<td>1.0rc3</td>
<td>2013-04-05</td>
<td>Algemeen basismodel voor netwerken zoals bijvoorbeeld vervoersnetwerken</td>
</tr>
<tr>
<td><a href="https://inspire.ec.europa.eu/documents/guidelines-encoding-spatial-data" target="_blank">Guidelines for the Encoding of Spatial Data (D2.7)</a></td>
<td>3.3</td>
<td>2014-04-08</td>
<td>Het document beschrijft de algemene encoding richtlijnen voor INSPIRE</td>
</tr>
<tr>
<td><a href="https://inspire.ec.europa.eu/id/document/tg/d2.9-o%26m-swe" target="_blank">Guidelines for the use of Observations & Measurements and Sensor Web Enablement-related standards in INSPIRE</a></td>
<td>3.0</td>
<td>2016-12-16</td>
<td>Richtlijnen voor het gebruik van "Observations & Measurements and Sensor Web Enablement-related standards in INSPIRE"</td>
</tr>
<tr>
<td><a href="https://inspire.ec.europa.eu/theme" target="_blank">Definition of Annex Themes and Scope</a></td>
<td></td>
<td></td>
<td>In het INSPIRE thema register staan per INSPIRE thema de definitie (in Nederlands) en een uitgebreidere beschrijving</td>
</tr>
<tr>
<td><a href="https://inspire.ec.europa.eu/portfolio/good-practice-library" target="_blank">Good Practice Library</a></td>
<td></td>
<td></td>
<td>Hier worden good practises beschreven m.b.t. de implementatie van INSPIRE, m.b.t. tools en technieken die nuttig zijn voor de implementatie van INSPIRE of m.b.t. technologieën die voortbouwen op INSPIRE</td>
</tr>
</tbody></table></section><section id="generic-conceptual-model"><h3 id="x3-2-generic-conceptual-model"><span class="secno">3.2 </span>Generic Conceptual Model</h3><p>Om data consistent te kunnen uitwisselen beschrijft INSPIRE in de INSPIRE dataspecificaties voor elk thema een datamodel van de gegevens die uitgewisseld moeten worden. Daarnaast beschrijft het ook een bestandsformaat waarin de gegevens moeten worden uitgewisseld. Algemene specificaties (die voor alle thema's hetzelfde zijn) worden beschreven in het <a href="https://inspire.ec.europa.eu/documents/inspire-generic-conceptual-model" target="_blank">Generic Conceptual Model (GCM)</a>. Een INSPIRE dataspecificatie moet dus altijd gelezen worden in de context van dit generieke conceptuele model.</p></section><section id="inspire-dataspecificaties"><h3 id="x3-3-inspire-dataspecificaties"><span class="secno">3.3 </span>INSPIRE dataspecificaties</h3><p>Voor alle 34 INSPIRE-thema's is door de EU een INSPIRE dataspecificatie vastgelegd die beschrijft welke gegevens en op welke manier deze gegevens moeten worden geleverd. Zoals in de tabel met belangrijke documenten is aangegeven, zijn de INSPIRE dataspecificaties <a href="https://inspire.ec.europa.eu/data-specifications/2892" target="_blank">hier</a> te vinden. </p><p>De INSPIRE dataspecificaties zijn per annex gegroepeerd:</p><table>
<thead>
<tr>
<th>INSPIRE thema's per annex</th>
<th></th>
</tr>
</thead>
<tbody><tr>
<td><strong>Annex I</strong></td>
<td></td>
</tr>
<tr>
<td>Coordinate Reference Systems</td>
<td>Geographical Grid Systems</td>
</tr>
<tr>
<td>Geographical Names</td>
<td>Administrative Units</td>
</tr>
<tr>
<td>Addresses</td>
<td>Cadastral Parcels</td>
</tr>
<tr>
<td>Transport Networks</td>
<td>Hydrography</td>
</tr>
<tr>
<td>Protected Sites</td>
<td></td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Annex II</strong></td>
<td></td>
</tr>
<tr>
<td>Elevation</td>
<td>Land Cover</td>
</tr>
<tr>
<td>Orthoimagery</td>
<td>Geology</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Annex III</strong></td>
<td></td>
</tr>
<tr>
<td>Statistical Units</td>
<td>Buildings</td>
</tr>
<tr>
<td>Soil</td>
<td>Land Use</td>
</tr>
<tr>
<td>Human Health and Safety</td>
<td>Utility and Government Services</td>
</tr>
<tr>
<td>Environmental Monitoring Facilities</td>
<td>Production and Industrial Facilities</td>
</tr>
<tr>
<td>Agricultural and Aquaculture Facilities</td>
<td>Population Distribution</td>
</tr>
<tr>
<td>Area Management/Restriction/Regulation Zones and Reporting Units</td>
<td>Natural Risk Zones</td>
</tr>
<tr>
<td>Atmospheric Conditions</td>
<td>Meteorological Geographical Features</td>
</tr>
<tr>
<td>Oceanographic geographical features</td>
<td>Sea Regions</td>
</tr>
<tr>
<td>Bio-geographical Regions</td>
<td>Habitats and Biotopes</td>
</tr>
<tr>
<td>Species Distribution</td>
<td>Energy Resources</td>
</tr>
<tr>
<td>Mineral Resources</td>
<td></td>
</tr>
</tbody></table><p>In de figuur hieronder staan alle 34 thema's in het INSPIRE landschap beschreven. </p><p><img src="media/inspire_wereld_gegevens.png" alt="INSPIRElandschap" title="INSPIRE-landschap" height="620" width="1138"></p><p>Wanneer je niet zeker bent onder welk INSPIRE-thema een bepaalde dataset valt, is de tool <a href="https://inspire-regadmin.jrc.ec.europa.eu/dataspecification/FindYourScope.action" target="_blank">Find your scope</a> erg nuttig. Naast de mogelijkheid om het juiste INSPIRE-thema te vinden, biedt deze tool ook een overzicht van alle objecten die binnen INSPIRE zijn gedefinieerd.</p></section><section id="principes-dataharmonisatie"><h3 id="x3-4-principes-dataharmonisatie"><span class="secno">3.4 </span>Principes dataharmonisatie</h3><p>Een van de voorwaarden voor het kunnen uitwisselen van ruimtelijke data is dat alle datasets bepaalde kenmerken delen. Zo moeten de opbouw van ruimtelijke objecten, definities van objecten en verplichte attributen over alle lidstaten uniform zijn om via services uitgewisseld te kunnen worden en onderling vergeleken te kunnen worden. Dit wordt ‘interoperabiliteit’ genoemd en de handelingen die ondernomen worden om interoperabiliteit te bereiken ‘dataharmonisatie’. INSPIRE zorgt voor een hoge mate van interoperabiliteit door per thema een standaard dataspecificatie te beschrijven die door alle lidstaten geïmplementeerd moet worden. Dit betekent dat een dataprovider zijn gegevens moet vertalen naar de INSPIRE dataspecificatie. Het harmoniseren is grotendeels afhankelijk van de structuur van de brondata, zoals deze door de dataprovider beheerd wordt. Wordt deze file-based beheerd, of in een ruimtelijke database? Hoe ziet de structuur van de data eruit? Deze vragen kunnen alleen door de dataprovider zelf beantwoord worden.</p></section><section id="fasen"><h3 id="x3-5-fasen"><span class="secno">3.5 </span>Fasen</h3><p>Het harmoniseren naar INSPIRE dataspecificaties, kent grofweg twee fasen:</p><ol>
<li><strong>Semantisch harmoniseren</strong>: hoe vallen de begrippen en concepten in het informatiemodel van de dataprovider te vertalen naar de klasses en definities zoals beschreven in de INSPIRE dataspecificatie.</li>
<li><strong>Technisch harmoniseren</strong>: het converteren van het bestaande dataformaat naar het uitwisselformaat GML.</li>
</ol><p>Dit is vooral een schematische indeling. In het werkproces zullen (1) en (2) bij veel dataproviders in één slag plaatsvinden. Onder het harmoniseren vallen ook aspecten als het zorg dragen voor valide geometrieën en <em>cross-boundary harmonisation</em>. Meer informatie over deze aspecten staat beschreven bij het onderdeel <a href="#geometrie">geometrie</a>.</p><section id="semantisch-harmoniseren"><h4 id="x3-5-1-semantisch-harmoniseren"><span class="secno">3.5.1 </span>Semantisch harmoniseren</h4><p>Het semantisch harmoniseren is vooral een kwestie van het vertalen van definities van de dataprovider naar de definities van INSPIRE. Dit is typisch werk voor een domeinexpert van de dataprovider die de definities in de betreffende dataspecificaties interpreteert en bedenkt hoe de eigen gegevens in dit model in te passen zijn. In veel gevallen zal het lastig zijn voor een domeinexpert om de technische INSPIRE-documentatie te doorgronden.</p></section><section id="technisch-harmoniseren"><h4 id="x3-5-2-technisch-harmoniseren"><span class="secno">3.5.2 </span>Technisch harmoniseren</h4><p>Voor het technisch harmoniseren zijn er verschillende mogelijkheden:</p><ol>
<li>Harmonisatie op niveau van ruimtelijke databases.</li>
<li>Ruimtelijke ETL-processen (<em>Spatial ETL</em>) met behulp van specifieke ETL-software (die met ruimtelijke data overweg kan).</li>
<li>‘On the fly’ harmoniseren en converteren.</li>
</ol><p><strong>Ruimtelijke database</strong></p><p>Eén manier om data te harmoniseren is om op database-niveau scripts te ontwikkelen, die de datastructuur van de voor INSPIRE aangemerkte data, converteren naar de vorm en inhoud die conform het INSPIRE-applicatieschema is. Dit kan met behulp van SQL en de procedurele taal die de database hanteert. De procedurele taal is afhankelijk van de database; elke fabrikant kent zijn eigen variant. Hiervoor is specialistische kennis van een database-specialist nodig, die (a) met ruimtelijke databases overweg kan, en (b) <em>Data Definition Language</em> (DDL)-scripts kan ontwikkelen.</p><p><strong>Ruimtelijke ETL-processen</strong></p><p>Ruimtelijke ETL-processen met behulp van specifieke ETL-software wordt ook vaak <em>Spatial ETL</em> of <em>spatial data exchange</em> genoemd. ETL staat voor Extract, Transform en Load. Hiermee worden technieken bedoeld, die ruimtelijke data kunnen converteren.</p><ul>
<li><strong>Extract</strong>: inlezen van het bronformaat;</li>
<li><strong>Transform</strong>: het aanpassen van de datastructuur;</li>
<li><strong>Load</strong>: het wegschrijven (en wellicht naar een ander formaat).</li>
</ul><p>Bij het harmoniseren van de data in het kader van INSPIRE is het vooral de ‘T’ (van Transform) die van belang is. In dit proces vinden wijzigingen plaats in de data-structuur zoals het wijzigen van attribuutnamen, weghalen van attributen, wijzigen van datatypen, gebruik van domeinwaarden (codelijsten) of geometrie-validaties.</p><p><img src="media/Etl.gif" alt="etlplaatje" title="ETL-stappen te nemen voor INSPIRE" height="555" width="660"></p><p>Er zijn verschillende bedrijven die ETL software bouwen die specifiek gericht is op de INSPIRE dataproviders. Een aantal populaire ETL software tools zijn:</p><ul>
<li><a href="https://www.safe.com/" target="_blank">FME</a>;</li>
<li><a href="https://www.wetransform.to/products/halestudio/" target="_blank">HALE</a>; RVO heeft voor het gebruik van HALE een beknopte <a href="https://github.com/Geonovum/inspire-wiki/blob/main/docs/Handleiding_Gebruik_HALE_voor_INSPIRE_dataharmonisatie_120618.pdf" target="_blank">handleiding</a> geschreven;</li>
<li><a href="https://www.talend.com/resources/what-is-etl/" target="_blank">Talend</a>;</li>
<li><a href="https://www.altova.com/mapforce" target="_blank">MapForce</a>;</li>
<li><a href="https://snowflakesoftware.com/geospatial-products/" target="_blank">GO Publisher</a>;</li>
<li><a href="https://desktop.arcgis.com/en/arcmap/latest/extensions/data-interoperability/spatial-etl-tools.htm" target="_blank">ArcGIS Pro</a>.</li>
</ul><p><strong>On the fly harmoniseren en converteren</strong></p><p>Bovenstaande principes zijn gericht op het klaarzetten van data alvorens ze te ontsluiten (ook wel <em>pre-defined</em>). Dat hoeft niet in alle gevallen. Het is ook mogelijk om data <em>on the fly</em> te harmoniseren en converteren. Voor grote datasets is dit echter geen bruikbare toepassing, omdat de performance van de service niet geheel zal voldoen. Waar deze grens ligt en bij welke dataset-grootte het breekpunt tussen ‘on the fly’ en ‘pre-defined’ ligt, is alleen op basis van testresultaten vast te stellen. Houd bij het maken van deze keuze ook rekening met de gestelde eisen aan de kwaliteit van de performance, de zogenaamde <a href="#quality-of-services"><em>quality of service</em></a>.</p><p><strong>Welke optie toepassen?</strong></p><p>Dit hangt van een aantal organisatie-gebonden factoren af:</p><ul>
<li>Aanwezige kennis</li>
<li>Aanwezige software</li>
<li>Beschikbare tijd</li>
</ul><p>De belangrijkste factor is de kennis die binnen een organisatie aanwezig is. Zijn er binnen de organisatie database-specialisten aanwezig, die verstand hebben van ruimtelijke databases? Of zijn er GIS-expers die al vaker met ETL software tools hebben gewerkt? Dit kan ook betekenen dat er wellicht gekozen moet worden voor uitbesteding. De ‘spin-off’ van het zelf opdoen van kennis is een zijdelingse overweging die bij de keuze van harmonisatie-principe van belang kan zijn. Voor INSPIRE-gerichte harmonisaties is veel kennis nodig. Deze kennis kan voor andere GEO-ICT projecten ook van praktisch belang zijn, bijvoorbeeld omdat het de kennis van een tool verhoogt. Dit kan een overweging zijn om een kennis-domein te versterken en hierin te investeren.</p></section></section><section id="encodings-bestandsformaten"><h3 id="x3-6-encodings-bestandsformaten"><span class="secno">3.6 </span>Encodings (bestandsformaten)</h3><p><em>Encodings</em> of te wel bestandsformaten zijn beschreven in de <a href="#inspire-dataspecificaties">INSPIRE dataspecificatie</a> en wel in paragraaf 9.3. De default encoding voor INSPIRE is <a href="#gml">GML</a>. Ook <a href="#andere-encodings">andere encodings</a>, zoals bijvoorbeeld GeoJSON of Geopackage, zijn onder voorwaarden mogelijk. </p><section id="gml"><h4 id="x3-6-1-gml"><span class="secno">3.6.1 </span>GML</h4><p>GML is de default encoding voor INSPIRE, zoals beschreven staat in paragraaf 9.3.1 van de <a href="#inspire-dataspecificaties">INSPIRE dataspecificatie</a>. Daarvoor zijn de encoding rules in de dataspecificaties van de UML modellen naar <a href="https://inspire.ec.europa.eu/schemas/" target="_blank">GML Application schemas</a> beschikbaar.</p><p>Merk op: GML is voor Nederland als uitwisselingsformaat verplicht voorgeschreven, zie de zogenaamde <a href="https://www.forumstandaardisatie.nl/open-standaarden" target="_blank">Pas-toe-of-Leg-Uit-lijst van geo-standaarden</a>. Bij een implementatie via WFS wordt standaard GML geboden.</p></section><section id="andere-encodings"><h4 id="x3-6-2-andere-encodings"><span class="secno">3.6.2 </span>Andere encodings</h4><p>Andere encodings zoals beschreven in paragraaf 9.3.2 van de <a href="#inspire-dataspecificaties">INSPIRE dataspecificatie</a> zijn ook toegestaan, maar dat moet wel volgens specifieke INSPIRE vereisten; </p><p>‒ Iedere encoding rule moet in overeenstemming met ISO19118 zijn.
‒ Encoding rules moeten ter beschikking gesteld worden samen met de datasets.</p><p>Daaruit kan afgeleid worden dat het formaat in principe vrij is zolang de encoding rule (hoe kom ik van uit een INSPIRE UML naar de juiste
informatie in een aangeleverde dataset) aan een aantal eisen moeten voldoen, en ter beschikking gesteld moeten worden.</p><p>Om te bepalen of geharmoniseerde data voldoet aan de INSPIRE-richtlijn ( en daarmee interoperable zijn ) wordt onder meer een validatie uitgevoerd. Deze validatie wordt uitgevoerd op basis van GML. Overige formaten kunnen niet worden gevalideerd. Als een ander formaat automatisch wordt gegenereerd uit een valide GML kan toch de interoperabiliteit worden gewaarborgd.</p><p>In 2017 heeft een <a href="https://github.com/INSPIRE-MIF/2017.2/" target="_blank">Europese INSPIRE subwerkgroep 2017.2</a> het gebruik van andere alternatieve encodings onderzocht. In de werkgroep is een template voor alternatieve encodings opgesteld en een encoding voor GeoJSON. GeoJSON kan dienen als alternatieve of aanvullende encoding voor eenvoudige datasets voor het INSPIRE thema Adressen en voor het INSPIRE thema Milieubewakingsfaciliteiten. De template en GeoJSON encoding zijn beschikbaar via <a href="https://github.com/INSPIRE-MIF/2017.2/" target="_blank">github</a>. </p><section id="geopackage"><h5 id="x3-6-2-1-geopackage"><span class="secno">3.6.2.1 </span>Geopackage</h5><p><em>Geopackage (gpkg)</em> wordt veel genoemd als goede optie om data aan te bieden in een Atom feed voor een INSPIRE Downloadservice.
Er is ook een <a href="https://github.com/INSPIRE-MIF/gp-geopackage-encodings" target="_blank">github repository</a> waarin goede praktijkvoorbeelden worden verzameld voor het publiceren in geopackage als bestandsformaat in een download service voor INSPIRE. Als er genoeg goede praktijkvoorbeelden zijn, zal waarschijnlijk Geopackage als <a href="#good-practices">good practise</a> voorgedragen worden.</p><p>Ook in Nederland is onderzoek naar gedaan voor de Basisregistratie Ondergrond (BRO) van TNO met een <a href="docs/Advies%20BRO%20-%20INSPIRE%20-%20Geopackages%20definitief.pdf" target="_blank">rapport</a> als eindresultaat.
Daarnaast is het bij het Forum Standaardisatie opgenomen in de pas toe en leguit lijst voor <a href="https://www.forumstandaardisatie.nl/open-standaarden/geo-standaarden" target="_blank">geo-standaarden</a>.</p></section></section></section><section id="het-inspireid"><h3 id="x3-7-het-inspireid"><span class="secno">3.7 </span>Het InspireId</h3><p>Volgens de richtlijnen van INSPIRE moet elk object (<em>feature</em>) voorzien worden van een unieke identificatie: het InspireId. Zo kunnen derden ondubbelzinnig aan het object refereren. Dataproviders dienen dus – buiten eventuele eigen Id’s (die in de eigen organisatie wordt gebruikt) – de ruimtelijke objecten van een unieke INSPIRE identificatie te voorzien. </p><p>De unieke INSPIRE identifier heet het InspireId. Belangrijk is, dat de identifier <strong>uniek</strong> en <strong>persistent</strong> moet zijn. Persistent betekent dat de identifier gedurende de levensduur van het object ongewijzigd moet blijven. </p><p>Een InspireId bestaat uit de volgende drie onderdelen:</p><ul>
<li>Namespace (verplicht);</li>
<li>LocalId (verplicht);</li>
<li>VersionId (optioneel).</li>
</ul><section id="namespace"><h4 id="x3-7-1-namespace"><span class="secno">3.7.1 </span>Namespace</h4><p>Een namespace heeft als belangrijkste doel dat het de ruimte definieert waarbinnen de <a href="#localid">localId</a> uniek is. Om te voorkomen dat verschillende dataproviders dezelfde namespace gebruiken, en om consistentie te verkrijgen, is er in Nederland (en Europa) een zogenaamd Namespaceregister opgezet. De namespace wordt per <strong>dataset</strong> ingericht. De namespace is onderdeel van het InspireId en moet derhalve ook in de data voorkomen.</p><p>De Nederlandse namespaces worden geregistreerd in het Nederlandse INSPIRE Namespaceregister. </p><section id="inspire-namespaceregister"><h5 id="x3-7-1-1-inspire-namespaceregister"><span class="secno">3.7.1.1 </span>INSPIRE Namespaceregister</h5><p>Het INSPIRE Namespaceregister is <a href="http://inspirelab.geonovum.nl/namespaces/" target="_blank">hier</a> te vinden. </p><p>Let op! Het betreft een http-adres (i.p.v. een https-adres). Soms kan het zo zijn dat de browser niet goed het http-adres verwerkt en het register daardoor niet opent. Het kan soms helpen om de browsegegevens te wissen.</p><p>Het INSPIRE Namespaceregister bevat het <a href="http://inspirelab.geonovum.nl/namespaces/listnamespaces.php" target="_blank">overzicht</a> van reeds geregistreerde namespaces door Nederlandse INSPIRE dataproviders. </p><p>Voor het registreren van namespaces is een account nodig. Deze accounts zijn aan te vragen via de <a href="#inspire-helpdesk">INSPIRE Helpdesk</a> door een e-mail te sturen naar <a href="mailto:[email protected]">[email protected]</a>. Na <a href="http://inspirelab.geonovum.nl/namespaces/login.php" target="_blank">inloggen</a> kun je voor je gegevensbron een nieuwe namespace registreren.</p></section><section id="richtlijnen-voor-namespaces"><h5 id="x3-7-1-2-richtlijnen-voor-namespaces"><span class="secno">3.7.1.2 </span>Richtlijnen voor namespaces</h5><p>voor de INSPIRE namespaces gelden de volgende lexicografische spelregels (restricties):</p><ul>
<li>Gebruik alleen de volgende karakters in de namespace code: {"a"-"z","0"-"9", "-"};</li>
<li>Gebruik alleen lowercase letters in de namespace code;</li>
<li>Gebruik geen diacrieten in de namespace code, dus geen umlaut bijvoorbeeld;</li>
<li>Begin namespace code met een letter;</li>
<li>Gebruik minimaal 3 karakters. Lange namespace codes zijn niet wenselijk.</li>
</ul></section></section><section id="localid"><h4 id="x3-7-2-localid"><span class="secno">3.7.2 </span>LocalId</h4><p>De LocalId is de unieke identifier voor een object (binnen een namespace). De dataprovider is verantwoordelijk voor het uitdelen van deze unieke identifiers (de localId). In het <a href="#generic-conceptual-model">Generic Conceptual Model</a> staat in hoofdstuk 14 'Identifier management'een algemene uitleg beschreven over het gebruik van unieke identifiers. Per INSPIRE thema kunnen er nog specifieke uitbreidingen staan in de <a href="#inspire-dataspecificaties">INSPIRE dataspecificatie</a> van het betreffende thema.</p><section id="uniform-resource-identifiers-uri-s"><h5 id="x3-7-2-1-uniform-resource-identifiers-uri-s"><span class="secno">3.7.2.1 </span>Uniform Resource Identifiers (URI's)</h5><p>Uniform Resource Identifiers (URI's) zijn de gestandaardiseerde manier om op het internet objecten (bv. pagina's met informatie, datasets of afbeeldingen) uniek te identificeren. Dit kan door middel van een <em>Uniform Resource Name</em> (URN) of met een <em>Uniform Resource Locator</em> (URL). Bij een <em>Uniform Resource Name</em> (URN) krijgt een object een unieke naam toebedeeld. Bij een <em>Uniform Resource Locator</em> (URL) krijgt een object een adres waarmee het op internet kan worden gevonden (de ons welbekende website-adressen). </p><p>Door URI's te gebruiken, kun je op een unieke manier naar een object verwijzen en ze daardoor uniek onderscheiden. Het advies met de huidige stand van zaken is om stabiele versleutelde HTTPS URI’s te gebruiken voor geo-objecten en datasets. Binnen INSPIRE en <a href="https://www.geonovum.nl/geo-standaarden/nen-3610-basismodel-voor-informatiemodellen" target="_blank">NEN3610 (Basismodel Geo-informatie)</a> is afgesproken om elk object op basis van de bestaande interne identifier een URI te geven, waarmee binnen de INSPIRE en NEN3610 context het object uniek te identificeren én op te vragen is. Lees voor meer informatie hierover de <a href="https://www.geonovum.nl/themas/uri-strategie" target="_blank">nationale URI-strategie</a>.</p></section></section><section id="versionid"><h4 id="x3-7-3-versionid"><span class="secno">3.7.3 </span>VersionId</h4><p>Een InspireId kan ook een (optioneel) versionId hebben. Dit versienummer kan gebruikt worden als er van hetzelfde object op verschillende tijdstippen verschillende versies in omloop zijn die van elkaar onderscheiden moeten worden.</p></section></section><section id="codelijsten"><h3 id="x3-8-codelijsten"><span class="secno">3.8 </span>Codelijsten</h3><p>INSPIRE-data wordt mede aan de hand van codelijsten en opsommingen (<em>enumerations</em>) geharmoniseerd. Beide worden gebruik om een lijstje toegestane waarden voor een attribuut te bepalen. In het geval van een enumeration zijn de toegestane waarden bekend vanaf het moment dat het model gemaakt is; de waarden maken deel uit van het model. Meestal gaat het om kleine lijstjes waar geen discussie over mogelijk is. Bij codelijsten zijn de toegestane waarden nog niet (allemaal) bekend op het moment dat het model gemaakt wordt; de toegestane waarden worden op een andere manier bepaald. Er zijn een verschillende regimes waarmee de waarden van een codelijst beheerd kunnen worden. Een uitgebreide beschrijving hiervan staat in paragraaf 9.5.2.2 <em>The code list classifiers</em> van het <a href="#generic-conceptual-model">Generic Conceptual Model</a>. Codelijsten voor de INSPIRE thema's staan in het Europese of Nederlandse <a href="#codelijstregister">codelijstregister</a> en in Annex C van de betreffende <a href="#inspire-dataspecificaties">INSPIRE dataspecificatie</a>. Voor sommige thema's is het verplicht om gebruik te maken van deze codelijsten. </p><section id="uitbreidbaarheid-van-codelijsten"><h4 id="x3-8-1-uitbreidbaarheid-van-codelijsten"><span class="secno">3.8.1 </span>Uitbreidbaarheid van codelijsten</h4><p>Iedere INSPIRE-codelijst valt onder een van de volgende uitbreidingsregimes:</p><ul>
<li><strong>none</strong>: deze codelijsten zijn niet uitbreidbaar. Alleen waarden zoals beschreven in de <em>Implementing Rule</em> (IR) kunnen worden gebruikt.</li>
<li><strong>narrower</strong>: bij deze codelijsten mogen de dataproviders zelf nieuwe waarden toevoegen, zolang de nieuwe waarden maar meer specifiek zijn dan de waarden die in de IR worden gegeven.</li>
<li><strong>open</strong>: een dataprovider mag waarden uit de centrale codelist gebruiken, maar mag zelf ook eigen waarden bedenken.</li>
<li><strong>any</strong>: in dit geval zijn geen waarden bekend in de centrale codelijst en moet de data provider zijn eigen codelijst publiceren.</li>
</ul></section><section id="codelijstregister"><h4 id="x3-8-2-codelijstregister"><span class="secno">3.8.2 </span>Codelijstregister</h4><p>In het <a href="http://inspire.ec.europa.eu/codelist/" target="_blank">Europese INSPIRE codelijstregister</a> worden de waarden van de door de EU beheerde codelijsten gepubliceerd. Bij een codelijst is altijd een verwijzing opgenomen naar dit Europese INSPIRE codelijstregister. </p><p>Wanneer een dataprovider zijn eigen uitbreiding op een codelist definieert, moeten deze in een lokaal codelijstregister beheerd worden. Hiervoor kan het <a href="http://inspireregister.nl/codelijst" target="_blank">INSPIRE codelijstregister voor Nederland</a> worden gebruikt. Voor het registreren van codelijsten op het Nederlandse codelijstregister is een account nodig. Deze accounts zijn aan te vragen via de <a href="#inspire-helpdesk">INSPIRE Helpdesk</a> door een e-mail te sturen naar <a href="mailto:[email protected]">[email protected]</a>. Na <a href="http://inspireregister.nl:8080/re3gistry2/login" target="_blank">inloggen</a> kun je voor je gegevensbron een nieuwe codelijst registreren en vullen. Een Engelstalige handleiding voor het gebruik van het codelijstregister is <a href="https://github.com/ec-jrc/re3gistry/blob/master/documentation/user-manual.md" target="_blank">hier</a> te vinden.</p></section></section><section id="portrayal"><h3 id="x3-9-portrayal"><span class="secno">3.9 </span>Portrayal</h3><p><em>Portrayal</em> betreft voornamelijk de grafische weergave van de data in een <a href="#view-service">viewservice</a>, maar kan ook in GIS-applicaties gebruikt worden. De portayal wordt beschreven in de <a href="#inspire-dataspecificaties">INSPIRE dataspecificatie</a>, meestal, in hoofdstuk 11 en is dus per INSPIRE thema verschillend. De portrayal conform de INSPIRE dataspecificatie kan dus pas ingesteld worden in een viewservice nadat er geharmoniseerd is. Deze portrayal-richtlijnen in de INSPIRE dataspecificaties zijn opgesteld om consistentie in de INSPIRE datasets te brengen en ze over de verschillende lidstaten ‘leesbaar’ te houden in de viewservice; het gaat niet om het maken van ‘mooie kaarten’ maar om het leesbaar houden van de data.</p><p>Portrayal beschreven in INSPIRE dataspecificatie bestaat uit de volgende onderdelen:</p><ul>
<li><strong>Layer types</strong>: De INSPIRE <em>view services</em> kennen een specifieke, thema-afhankelijke opbouw. Soms wordt een INSPIRE thema in één layer getoond, maar dat is niet altijd het geval. De paragraaf <em>Layers to be provided by INSPIRE view services</em> geeft de definitie van de layer-opbouw voor de viewservice van het betreffende INSPIRE thema. In deze paragraaf wordt het volgende van de viewservice bepaald:<ul>
<li>Layer name</li>
<li>Layer title</li>
<li>Spatial Object Type(s)</li>
<li>Keywords</li>
</ul>
</li>
<li><strong>Layer organisation</strong>: In de subparagraaf <em>Layers organisation</em> kan een bepaalde layer aggregation binnen een INSPIRE thema worden aangegeven door een groepering van bepaalde layers (<em>layergroups</em>).</li>
<li><strong>Layer Styles</strong>: De paragraaf <em>Styles required to be supported by INSPIRE view services</em> beschrijft de presentatie van de view layers. Kleuren, lijndikte, symbolen, presentatie-regels m.b.t. tot bepaalde groepen objecten worden in deze parafraaf beschreven. De INSPIRE dataspecificaties beschrijven in de paragraaaf voor de <em>default style(s)</em> ook de SLD-code. Dat geldt ook voor de <em>Other styles</em>, maar deze worden niet bij elk INSPIRE thema geimplementeerd.</li>
<li><strong>Symbology</strong>: Beschrijft de te gebuiken symbolen.</li>
</ul><p>Indien de <a href="#inspire-dataspecificaties">INSPIRE dataspecificatie</a> geen default style aanbiedt, definieert het <a href="#generic-conceptual-model">Generic Conceptual Model</a> de style in de viewservice:</p><ul>
<li>Punt: grijs vierkant, 6 pixels;</li>
<li>Lijn: zwarte doorgetrokken lijn, 1 pixel;</li>
<li>Vlak: zwarte doorgetrokken lijn, 1 pixel met een grijze vulling.</li>
</ul><p>De standaarden voor de presentatie van data zijn:</p><ul>
<li>[standaard] - [namespace prefix]</li>
<li>OGC Styled-Layer Descriptor - <a href="http://www.opengis.net/sld" target="_blank">sld</a> (WMS/SLD 1.1)</li>
<li>OGC Symbology Standards - <a href="http://www.opengis.net/se" target="_blank">se</a> (SE 1.1)</li>
<li>OGC Filter Encoding Standards - <a href="http://www.opengis.net/ogc" target="_blank">ogc</a> (FE 1.1)</li>
</ul></section><section id="data-capture"><h3 id="x3-10-data-capture"><span class="secno">3.10 </span>Data capture</h3><p>Met <em>data capture rules</em> worden INSPIRE-afspraken/regels omtrent de toepassingsschaal bedoeld. Voor sommige datasets is het nodig om resoluties te specificeren, met gevolgen voor het detailniveau van de digitale kaart. Een dataset van een schaal van 1:100.000 kent andere details dan dezelfde dataset met een schaal van 1:10.000. De data capturing rules worden per INSPIRE thema gedefinieerd. Sommige INSPIRE thema’s hebben geen specifieke regels, terwijl anderen zeer specifiek zijn. </p><p>Voor de specifieke afspraken wordt naar het hoofdstuk 'Data Capture' in de <a href="#inspire-dataspecificaties">INSPIRE dataspecificatie</a> van het betreffende thema verwezen (meestal hoofdstuk 10).</p></section><section id="geometrie"><h3 id="x3-11-geometrie"><span class="secno">3.11 </span>Geometrie</h3><p>In de <a href="#inspire-dataspecificaties">INSPIRE dataspecificaties</a> en het <a href="#generic-conceptual-model">Generic Conceptual Model</a> wordt aangegeven welke geometrietypen zijn toegestaan. In de meeste INSPIRE dataspecificaties wordt verwezen naar de <em>simple feature</em> specificatie van OGC, waarin exact beschreven staat hoe een valide geometrie eruit moet zien. In een aantal INSPIRE dataspecificaties worden ook geometrieën beschreven, die buiten de simple features vallen (zoals 3D-objecten).</p><p>Geometrische objecten moeten voldoen aan de regels zoals deze door het OGC worden gesteld. De <a href="#validatie">Europese INSPIRE validator</a> kan helpen bij het detecteren van invalide geometrieën. Via deze Europese INSPIRE validator kan een dataset van een dataprovider getest worden op de ‘INSPIRE-conformiteit’. Deze validatie test niet alleen de geometrie, maar test ook op het applicatieschema (.xsd) van het betreffende INSPIRE thema.</p><p>Wanneer je alleen de geometrie wilt valideren, zijn er verschillende opties die conform de OGC-regels testen, zowel open-source tools (bijvoorbeeld <a href="https://github.com/locationtech/jts" target="_blank">JavaTopologySuite (JTS)</a>) als closed-source tools.</p><p>Naast de geometrische benadering van 'valide objecten' zijn er ook specifieke regels voor bepaalde INSPIRE thema's zoals in de volgende twee subparagrafen staat beschreven.</p><section id="aansluitende-netwerken"><h4 id="x3-11-1-aansluitende-netwerken"><span class="secno">3.11.1 </span>Aansluitende netwerken</h4><p>Binnen de INSPIRE thema's <strong>Hydrografie</strong> en <strong>Vervoersnetwerken</strong> zijn er aanvullende eisen gedefinieerd over het op elkaar aansluiten van deze netwerken (voorbeeld: wegen op waterwegen op spoor). Hiervoor is een mechanisme uitgewerkt waarin aangegeven moet worden welke knooppunten op elkaar horen aan te sluiten. Hiermee is het mogelijk de verschillende netwerken te koppelen zonder dat deze fysiek al op elkaar liggen. Dit moet op datasetniveau worden opgepakt.</p><p>De aanvullende eisen hiervoor staan in de subparagraaf 'Logical Consistency – Topological consistency' van de INSPIRE dataspecificaties: </p><ul>
<li>voor het INSPIRE thema <strong>Hydrografie</strong> is dit in paragraaf 7.1.5 van de betreffende <a href="https://inspire.ec.europa.eu/id/document/tg/hy" target="_blank">dataspecificatie</a>;</li>
<li>voor het INSPIRE thema <strong>Vervoersnetwerken</strong> is dit in paragraaf 7.1.6 van de betreffende <a href="https://inspire.ec.europa.eu/id/document/tg/tn" target="_blank">dataspecificatie</a>. </li>
</ul></section><section id="cross-boundary-harmonisatie"><h4 id="x3-11-2-cross-boundary-harmonisatie"><span class="secno">3.11.2 </span>Cross-boundary harmonisatie</h4><p>Bij het gebruik van geodata over lands-, regio- en administratieve grenzen heen kunnen verschillende soorten fouten optreden, o.a. door:</p><ul>
<li>Het hanteren van verschillende classificaties aan beide kanten van de grens;</li>
<li>Het gebruik van een verschillend <em>Level of Detail (LoD)</em> bij dezelfde thematiek;</li>
<li>Verschillende interpretatie van de grens;</li>
<li>Overlappende objecten en geometrische verschuivingen.</li>
</ul><p>Onderstaande figuur geeft dit grafisch weer:</p><p><img src="media/grensproblemen.png" alt="grensproblemen" title="Gebruik van geodata over grenzen heen kan leiden tot verschillende soorten fouten" height="230" width="920"></p><p>Het verbeteren van grensoverstijgende onregelmatigheden kan alleen op basis van wederzijdse afstemming en goedkeuring plaatsvinden. Het is de verantwoordelijkheid van de aangemerkte organisaties om dit af te stemmen met de buurlanden. </p><p>INSPIRE geeft op verschillende plaatsen aan welke zogenaamde <em>edge matching</em>-technieken gebruikt kunnen worden om met deze situaties om te gaan:</p><ul>
<li>Annex B 'Management of connections at international boundaries' van <a href="https://inspire.ec.europa.eu/reports/ImplementingRules/DataSpecifications/D2.6_v3.0.pdf" target="_blank">Methodology for the development of data specifications (D2.6)</a> beschrijft verschillende situaties en welke oplossingen INSPIRE adviseert.</li>
<li>De <a href="https://inspire.ec.europa.eu/id/document/tg/hy" target="_blank">dataspecificatie</a> van <strong>Hydrografie</strong> beschrijft in paragraaf 10.2.7 de grensoverschrijdende dataharmonisatie situaties.</li>
<li>Ook bij het thema <strong>Vervoersnetwerken</strong> speelt het probleem van de edge-matching. Voor de grensoverschrijdende connectiviteit (verbindingen tussen netwerken over lands- en regiogrenzen heen) wordt hier gebruik van een mechanisme dat wordt geleverd door het <a href="#documentatie-dataharmonisatie">INSPIRE Base model - Generic Network Model (GNM)</a>.</li>
<li>De INSPIRE dataspecificaties van de andere thema's kennen geen specifieke aandacht voor dit onderwerp. Dat wil overigens niet zeggen dat de problematiek van cross-boundary harmonisation daar niet zal voorkomen.</li>
</ul></section></section><section id="data-validatie"><h3 id="x3-12-data-validatie"><span class="secno">3.12 </span>Data validatie</h3><p>Data validatie is een mechanisme om te controleren of een bepaalde dataset aan de INSPIRE specificaties voldoet en is een onmisbaar hulpmiddel om tot een correcte implementatie te komen. Het is daarmee een onmisbare toets op de vraag of de dataharmonisatie goed is uitgevoerd.
Data validatie wordt uitgevoerd met de Europese INSPIRE-validator. Lees meer over dit onderwerp in het hoofdstuk <a href="#validatie">Validatie</a>.</p></section></section>
<section data-format="markdown" aria-busy="false" id="metadata"><!--OddPage--><h2 id="x4-metadata"><span class="secno">4. </span>Metadata</h2><p>Datasets die voor INSPIRE zijn aangemerkt, worden van een beschrijving (metadata) voorzien, zodat zij door anderen te vinden en te gebruiken is. Deze metadata moet voldoen aan de INSPIRE vereisten, zodat daarmee alle data in Europa op dezelfde manier beschreven is, bijvoorbeeld door eenduidige gebruiksvoorwaarden. Dit maakt het onder andere mogelijk om de metadata op bepaalde trefwoorden te doorzoeken en te gebruiken. In volgende paragrafen wordt aangegeven hoe er aan deze vereisten kan worden voldaan.</p><section id="metadata-aanmaken-en-publiceren"><h3 id="x4-1-metadata-aanmaken-en-publiceren"><span class="secno">4.1 </span>Metadata aanmaken en publiceren</h3><p>Metadata dient ter beschikking worden gesteld voor:</p><ul>
<li>Datasets en dataset series</li>
<li>Services (o.a. view en download services).</li>
</ul><p>In de meeste gevallen zal de dataprovider metadata aanmaken als onderdeel van het beheer van de data en services. De dataprovider heeft daarbij ook de verantwoordelijkheid dat deze metadatabestanden (XML-bestanden) voldoen aan de INSPIRE-richtlijnen.
De metadata wordt vervolgens in het <a href="https://www.nationaalgeoregister.nl/geonetwork/srv/dut/catalog.search#/home" target="_blank"> Nationaal Georegister (NGR)</a> gepubliceerd.</p><p>In het figuur hieronder zie je een screenshot van het Nationaal Georegister (NGR), dat voor INSPIRE-metadata dienst doet als <em>Discovery Service</em>. Het NGR wordt echter niet alleen met INSPIRE-conforme metadata gevuld; ook andere metadata kan toegevoegd worden. INSPIRE-metadata kan gevonden worden door in het tabblad 'Zoeken' te filteren op de categorie 'Inspire'.</p><p><img src="media/NGR-categorie-INSPIRE.png" alt="NGR met categorie INSPIRE " title="Gebruik in het NGR het filter 'Inspire' om alle beschikbare INSPIRE-compliant datasets te vinden." height="942" width="746"></p><section id="eisen-metadata"><h4 id="x4-1-1-eisen-metadata"><span class="secno">4.1.1 </span>Eisen metadata</h4><p>De metadata-elementen die voor INSPIRE, vanuit verschillende implementing rules (IR), beschreven moeten worden, en zijn opgenomen in <a href="https://github.com/INSPIRE-MIF/technical-guidelines/blob/main/metadata/metadata-iso19139/metadata-iso19139.adoc" target="_blank">Technical Guidance for INSPIRE metadata for datasets and services, versie 2.1.0</a> zijn opgenomen in de Nederlandse profielen. Deze Nederlandse profielen, één voor datasets en dataset series en één voor services, zijn conform de INSPIRE-richtlijn. In de profielen zijn verplichte en door conditie verplichte elementen opgenomen. Als er aan de conditie wordt voldaan, is dat element verplicht. Voor een aantal door conditie verplichte elementen, heeft de conditie te maken met INSPIRE. Als de te beschrijven bron een aangemerkte INSPIRE dataset of bijbehorende service is, dan worden er meer metadata-elementen vereist om in te vullen. Het komt ook voor dat er alleen specifieke waardes voor INSPIRE zijn toegestaan, terwijl voor niet INSPIRE-data meer waardes toegestaan zijn. Om te voldoen aan de INSPIRE-vereisten, moeten de conditionele elementen en aanvullende vereisten voor INSPIRE uit de Nederlandse profielen worden gevolgd. Metadata die volledig conform ISO 19115 is voldoet dus niet persee aan de INSPIRE vereisten. </p><p>Voor datasets en dataset series geldt het <a href="https://docs.geostandaarden.nl/md/mdprofiel-iso19115/" target="_blank">Nederlands metadata profiel op ISO 19115</a>.</p><p>Voor services geldt het <a href="https://docs.geostandaarden.nl/md/mdprofiel-iso19119/" target="_blank">Nederlands metadata profiel op ISO 19119</a>.</p><p>INSPIRE specifiek zijn de aanvullende <a href="#invulinstructie-dataset-metadata">invulinstructie dataset metadata</a> en <a href="#invulinstructie-service-metadata">invulinstructie service metadata</a> beschikbaar. Deze invulinstructies staan verderop in de handreiking beschreven.</p><p>Op dit moment is voor INSPIRE de metadata gebaseerd op ISO 19115 en ISO 19119 standaard. DCAT is een standaard in opkomst, die veel in open data portalen wordt gebruikt. Het is mogelijk om de INSPIRE / ISO metadata te transformeneren naar DCAT-AP, zodat de metadata voor een bredere community beschikbaar is. Deze transformatie is uitgewerkt in de <a href="#good-practices">INSPIRE good practice</a>: <a href="https://inspire.ec.europa.eu/good-practice/geodcat-ap" target="_blank">GeoDCAT-AP</a>.</p><p>Zie voor meer informatie over metadata in het algemeen, het <a href="https://www.geonovum.nl/geo-standaarden/metadata" target="_blank">dossier Metadata</a> op de Geonovum-website.</p></section><section id="metadata-van-prioritaire-datasets"><h4 id="x4-1-2-metadata-van-prioritaire-datasets"><span class="secno">4.1.2 </span>Metadata van prioritaire datasets</h4><p>Voor de prioritaire datasets zijn er aanvullende vereisten voor de metadata. Voor elke <em>directive</em> waar de data voor gebruikt wordt, wordt een trefwoord toegevoegd. Deze trefwoorden komen uit de Europese <a href="#inspire-registry">INSPIRE registry</a> en staan daar beschreven in het <a href="https://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist" target="_blank">INSPIRE metadata codelijstregister</a>. Op dit moment dienen voor twee soorten <a href="#prioritaire-datasets">prioritaire datasets</a> deze trefwoorden worden opgenomen, namelijk voor de prioritaire datasets voor eReporting en voor de IACS-datasets.</p><p>De trefwoorden en thesaurus worden toegevoegd met <em>anchors</em> en <em>URI's</em>. Hoe dit moet worden opgenomen in de metadata staat <a href="#hoe-om-te-gaan-met-anchor-en-uri">hier</a>.</p></section><section id="metadata-en-taal"><h4 id="x4-1-3-metadata-en-taal"><span class="secno">4.1.3 </span>Metadata en taal</h4><p>In de invoeringsregels van INSPIRE voor metadata, is niet vastgelegd in welke taal metadata (en data) beschikbaar moet worden gesteld, wel dat het één van de officiele talen van de Europese Unie moet zijn. Deze in de bron (dataset en service) gebruikte taal en de metadata-taal worden in de metadata vastgelegd.
Nederland heeft ervoor gekozen om de metadata in het Nederlands op te voeren. Als er aanvullend voor een extra taal wordt gekozen, dient deze consequent gehanteerd te worden. Stel je bijvoorbeeld de metadata ook in het Engels beschikbaar, dan dienen alle vrije tekstvelden in de metadata vertaald te worden. Denk daarbij ook aan de licentie. In het <a href="https://docs.geostandaarden.nl/md/mdprofiel-iso19115/#meertaligheid-metadata" target="_blank">Nederlands metadata profiel op ISO 19115</a> staat in een apart hoofdstuk beschreven hoe vrije tekstvelden in meerdere talen kunnen worden opgenomen.</p><p>De taalkeuze werkt ook door naar de services, daar wordt ook een deel van de metadata vastgelegd, bijvoorbeeld in de capabilities van een WMS. De services zijn echter in tegenstelling tot de metadata, mono-linguïstisch, voor elke ondersteunde taal zal er een ander document moeten zijn. Alle gerelateerde INSPIRE-servicesdocumenten, zoals de legendatekst, de capability-documenten en de foutmeldingen, zullen eveneens in het Engels beschikbaar moeten zijn.</p><p>Als er met meertaligheid wordt gewerkt, hou dan rekening met het volgende:</p><ul>
<li>De metadata-taal is dezelfde als de default-taal van de services, in ons geval Nederlands.</li>
<li>Als je de metadata gaat vertalen, zal dat voor alle vrijetekst-elementen moeten gebeuren. Denk daarbij ook aan de licenties van toegangsrestricties, etc.</li>
<li>Voor elke ondersteunde taal in de service, moet ook een vertaling in de metadata aanwezig zijn.</li>
<li>Voor elke ondersteunde taal in de service, zijn aparte capabilities-, legenda- en foutmeldingsdocumenten nodig.</li>
</ul></section><section id="gebruiksvoorwaarden"><h4 id="x4-1-4-gebruiksvoorwaarden"><span class="secno">4.1.4 </span>Gebruiksvoorwaarden</h4><p>De gebruiksvoorwaarden worden opgenomen in de metadata. Wie geo-informatie van een ander gebruikt, moet weten of daarvoor voorwaarden gelden en zo ja, welke voorwaarden dat zijn. De Nederlandse overheid wil overheidsinformatie zoveel mogelijk gratis en zonder gebruiksvoorwaarden beschikbaar stellen. Dat kan met behulp van de <strong><em>Public Domain Mark</em></strong> of met de <strong><em>Creative Commons Zero (CC0)</em></strong>-verklaring. Met beide gebruiksvoorwaarden zijn de gegevens door iedereen voor ieder doeleind te gebruiken. Het verschil is dat op gegevens met een Creative Commons-verklaring een auteurs-, databank- of ander recht van kracht is. Met de Creative Commons Zero (CC0) verklaring wordt afstand gedaan van deze rechten. Het ministerie van BZK hanteert Creative Commons Zero (CC0) als de voorkeurslicentie voor data van haar ministerie.</p><p><strong>Public Domain Mark</strong></p><p>Gegevens die met de Public Domain Mark beschikbaar zijn gesteld, kunnen door iedereen voor alle doeleinden worden gebruikt. Ook naamsvermelding kan niet geëist worden. Je vindt de tekst die bij de Public Domain Mark hoort op de <a href="https://creativecommons.org/publicdomain/mark/1.0/deed.nl" target="_blank">website van Creative Commons</a>.</p><p><strong>Creative Commons Zero</strong></p><p>Als er auteursrecht en/of databankenrecht rust op gegevens, of als bij wet, besluit of verordening het openbaarmaken van gegevens uitdrukkelijk is voorbehouden, is de Public Domain Mark niet mogelijk. Om ook in dit geval gegevens zonder verdere vereisten beschikbaar te stellen, kan de Creative Commons Zero (CC0) verklaring worden gebruikt. Met deze verklaring geeft de eigenaar aan de geldende rechten niet te zullen uitoefenen. Je vindt de tekst die bij de CC0-verklaring hoort op de <a href="https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/deed.nl" target="_blank">website van Creative Commons</a>.</p><p><strong>Gebruiksvoorwaarden in Nederland</strong></p><p>In Nederland is afgesproken om voor geo-informatie gebruik te maken van de gebruiksvoorwaarden van Creative Commons, tenzij dat niet mogelijk is. Dit “Creative Commons, tenzij”-beleid is in 2014 vastgesteld door het GI-beraad. <a href="https://creativecommons.org/choose/?lang=nl" target="_blank">Deze tool</a> kan gebruikt worden om een CC-licentie samen te stellen.</p><p>In sommige gevallen is het toch noodzakelijk om gebruiksvoorwaarden te handhaven, bijvoorbeeld door wetgeving. </p><p>De gebruiksvoorwaarden, ook als daarvan wordt afgezien in Public Domain Mark of CC0-verklaring, worden opgenomen in de metadata. De instructie hiervoor is te vinden in de paragraaf <a href="#invulinstructie-dataset-metadata">Invulinstructie dataset metadata</a>.</p></section></section><section id="dataset-metadata"><h3 id="x4-2-dataset-metadata"><span class="secno">4.2 </span>Dataset metadata</h3><p>In de <a href="#invulinstructie-dataset-metadata">Invulinstructie dataset metadata</a> zijn de INSPIRE specifieke instructies opgenomen, die als aanvulling gelden op <a href="https://docs.geostandaarden.nl/md/mdprofiel-iso19115/" target="_blank">Nederlands metadata profiel op ISO 19115</a>. Daarnaast is er een <a href="#voorbeeld-metadatabestand-xml-voor-inspire-dataset">voorbeeld bestand</a> beschikbaar.</p><section id="invulinstructie-dataset-metadata"><h4 id="x4-2-1-invulinstructie-dataset-metadata"><span class="secno">4.2.1 </span>Invulinstructie dataset metadata</h4><p>De onderstaande tabel geeft invulinstructies die van belang zijn bij INSPIRE-metadata-elementen. Let erop, dat er zowel verplichte ('Ja') als conditionele ('C') elementen in voorkomen. Zo kan bijvoorbeeld een aantal elementen pas worden ingevuld wanneer de dataharmonisatie is voltooid. Voor <a href="#prioritaire-datasets">prioritaire datasets</a> is de aanvullende instructie over het gebruik van <a href="#hoe-om-te-gaan-met-anchor-en-uri"><em>anchors</em></a> bij het opnemen van de trefwoorden in de metadata ook in de invulinstructies meegenomen.</p><table>
<thead>
<tr>
<th>Metadata-element</th>
<th>Longname</th>
<th>INSPIRE-verplicht</th>
<th>Omschrijving</th>
<th>Voorbeeldwaarde</th>
</tr>
</thead>
<tbody><tr>
<td><strong>URL</strong></td>
<td>MD_Metadata.distributionInfo> MD_Distribution.transferOptions> MD_DigitalTransferOptions.onLine> CI_OnlineResource.linkage</td>
<td>Ja</td>
<td>Voor INSPIRE wordt hier ten minste de URL van de view- en de downloadservice opgenomen naar het accesspoint (voor WMS en WFS is dat de capabilities). Als er meerdere datasets in één service worden ontsloten wordt hier ook het endpoint van elke dataset (zowel view als download) opgenomen.</td>
<td><a href="http://inspirelab.geonovum.nl/test/rws/wms?request=GetCapabilities">http://inspirelab.geonovum.nl/test/rws/wms?request=GetCapabilities</a></td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Protocol</strong></td>
<td>MD_Metadata.distributionInfo> MD_Distribution.transferOptions> MD_DigitalTransferOptions.onLine> CI_OnlineResource.protocol</td>
<td>Ja</td>
<td>Verplicht als er een URL is opgegeven.</td>
<td>xlink:href="<a href="http://www.opengis.net/def/serviceType/ogc/wms"">http://www.opengis.net/def/serviceType/ogc/wms"</a> OGC:WMS</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Applicatieprofiel</strong></td>
<td>MD_Metadata.distributionInfo> MD_Distribution.transferOptions> MD_DigitalTransferOptions.onLine> CI_OnlineResource.applicationProfile</td>
<td>Ja</td>
<td>Aanbevolen voor eenvoudigere dataservice-koppeling INSPIRE, hiermee wordt aangegeven dat aan betreffende technische specificatie wordt voldaan. Dit alleen opnemen voor het accesspoint (voor WMS en WFS is dat de capabilities). Kies een waarde uit <a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/SpatialDataServiceType">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/SpatialDataServiceType</a> in een <a href="#hoe-om-te-gaan-met-anchor-en-uri">anchor</a>.</td>
<td>xlink:href="<a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/SpatialDataServiceType/download">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/SpatialDataServiceType/download</a> Downloaddienst</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Naam</strong></td>
<td>MD_Metadata.distributionInfo> MD_Distribution.transferOptions> MD_DigitalTransferOptions.onLine> CI_OnlineResource.name</td>
<td>Ja</td>
<td>Het is verplicht als het protocol één van de volgende waardes heeft: OGC:WMS, OGC:WFS, OGC:WMTS, OGC:WCS en INSPIRE:Atom.</td>
<td>Gemeentegrenzen</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Omschrijving</strong></td>
<td>MD_Metadata.distributionInfo> MD_Distribution.transferOptions> MD_DigitalTransferOptions.onLine> CI_OnlineResource.description</td>
<td></td>
<td>Aanbevolen dit zowel voor endPoints als ook voor accessPoints op te nemen. Kies een waarde uit <a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/OnLineDescriptionCode/">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/OnLineDescriptionCode/</a></td>
<td>xlink:href="<a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/OnLineDescriptionCode/accessPoint">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/OnLineDescriptionCode/accessPoint</a> accessPoint</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Trefwoord</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.keyword</td>
<td>Ja</td>
<td>INSPIRE vereist dat de naam van het thema als trefwoord wordt opgenomen uit de GEMET INSPIRE themes thesaurus</td>
<td>Hydrografie</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Naam van Thesaurus</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.thesaurusName> CI_Citation.title</td>
<td>Ja</td>
<td>Verplichte thesaurus voor INSPIRE</td>
<td>GEMET - INSPIRE themes, version 1.0</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Thesaurusdatum</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.thesaurusName> CI_Citation.date> CI_Date.date</td>
<td>Ja</td>
<td>De datum van publicatie van de INSPIRE thema thesaurus</td>
<td>2008-06-01</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Thesaurus-datumtype</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.thesaurusName> CI_Citation.date> CI_Date.dateType</td>
<td>Ja</td>
<td>Het datumtype</td>
<td>publicatie</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Trefwoord</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.keyword</td>
<td>Ja</td>
<td>INSPIRE vereist voor monitoring dat een trefwoord met de waarde <em>nationaal</em>, <em>regionaal</em> of <em>lokaal</em> voor ruimtelijke dekking wordt opgenomen uit de de codelijst <a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/SpatialScope/">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/SpatialScope/</a></td>
<td>xlink:href="<a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/SpatialScope/national">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/SpatialScope/national</a> Nationaal</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Naam van Thesaurus</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.thesaurusName> CI_Citation.title</td>
<td>Ja</td>
<td>Verplichte thesaurus voor ruimtelijke dekking van datasets INSPIRE.</td>
<td>xlink:href="<a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/SpatialScope">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/SpatialScope</a> Ruimtelijke dekking</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Thesaurusdatum</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.thesaurusName> CI_Citation.date> CI_Date.date</td>
<td>Ja</td>
<td>De datum van publicatie van de codelijst.</td>
<td>2019-05-22</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Thesaurus-datumtype</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.thesaurusName> CI_Citation.date> CI_Date.dateType</td>
<td>Ja</td>
<td>Het datumtype</td>
<td>publicatie</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Trefwoord</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.keyword</td>
<td>Ja</td>
<td>INSPIRE vereist voor prioritaire datasets dat een trefwoord wordt opgenomen uit de de codelijst <a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/PriorityDataset">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/PriorityDataset</a> in een <a href="#hoe-om-te-gaan-met-anchor-en-uri">anchor</a></td>
<td>xlink:href="<a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/PriorityDataset/AirQualityMonitoringStationsData-dir-2008-50">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/PriorityDataset/AirQualityMonitoringStationsData-dir-2008-50</a> Monitoring stations (Richtlijn Luchtkwaliteit)</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Naam van Thesaurus</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.thesaurusName> CI_Citation.title</td>
<td>Ja</td>
<td>Verplichte thesaurus voor prioritaire datasets INSPIRE.</td>
<td>xlink:href="<a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/PriorityDataset">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/PriorityDataset</a> INSPIRE prioritaire dataset</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Thesaurusdatum</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.thesaurusName> CI_Citation.date> CI_Date.date</td>
<td>Ja</td>
<td>De datum van publicatie van de codelijst.</td>
<td>2018-04-04</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Thesaurus-datumtype</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo> MD_DataIdentification.descriptiveKeywords> MD_Keywords.thesaurusName> CI_Citation.date> CI_Date.dateType</td>
<td>Ja</td>
<td>Het datumtype</td>
<td>publicatie</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Overige beperkingen</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo[1]/*/resourceConstraints/*/otherConstraint</td>
<td>Ja</td>
<td>Voor INSPIRE moet een waarde uit codelijst <a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/ConditionsApplyingToAccessAndUse/">ConditionsApplyingToAccessAndUse</a> worden opgegeven in een <a href="#hoe-om-te-gaan-met-anchor-en-uri">anchor</a></td>
<td>xlink:href="<a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/ConditionsApplyingToAccessAndUse/noConditionsApply">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/ConditionsApplyingToAccessAndUse/noConditionsApply</a> Geen beperkingen</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Overige beperkingen</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo[1]/*/resourceConstraints/*/otherConstraint</td>
<td>Ja</td>
<td>Voor INSPIRE moet ook een waarde uit codelijst <a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/LimitationsOnPublicAccess/">LimitationsOnPublicAccess</a> worden opgegeven in een <a href="#hoe-om-te-gaan-met-anchor-en-uri">anchor</a></td>
<td>xlink:href="<a href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/LimitationsOnPublicAccess/noLimitations">http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/LimitationsOnPublicAccess/noLimitations</a> Geen beperkingen</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Ruimtelijk schema</strong></td>
<td>MD_Metadata.identificationInfo[1]/*/spatialRepresentationType</td>
<td>Ja</td>
<td>Voor INSPIRE moet dit element opgenomen worden.</td>
<td>vector</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Naam distributieformaat</strong></td>
<td>MD_Metadata.distributionInfo> MD_Distribution.distributionFormat> MD_Format.name</td>
<td>Ja</td>
<td>Het element invullen is verplicht als de dataset een INSPIRE dataset is.</td>
<td>xlink:href="<a href="http://inspire.ec.europa.eu/schemas/hy/4.0/HydroBase.xsd">http://inspire.ec.europa.eu/schemas/hy/4.0/HydroBase.xsd</a> Hydrography GML application schema</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Versie distributieformaat</strong></td>
<td>MD_Metadata.distributionInfo> MD_Distribution.distributionFormat> MD_Format.version</td>
<td>Ja</td>
<td>Het element invullen is verplicht als de dataset een INSPIRE dataset is.</td>
<td>version 3.0; GML, version 3.2.</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Specificatie distributieformaat</strong></td>
<td>MD_Metadata.distributionInfo> MD_Distribution.distributionFormat> MD_Format.specification</td>
<td>Ja</td>
<td>Het element invullen is verplicht als de dataset een INSPIRE dataset is.</td>
<td>xlink:href=<a href="http://inspire.ec.europa.eu/id/document/tg/hy">http://inspire.ec.europa.eu/id/document/tg/hy</a> Dataspecificatie hydrografie</td>
</tr>
<tr>
<td><strong>Specificatie titel</strong></td>
<td>MD_Metadata.dataQualityInfo> DQ_DataQuality.report[1]> DQ_DomainConsistency.result> DQ_ConformanceResult.specification> CI_Citation.title</td>
<td>Ja</td>
<td>Hiermee word aangegeven dat de data volgens de INSPIRE-verordening is. Voor as-is datasets op false zetten. Voor alle thema's is dit verplicht om op te nemen.</td>
<td>VERORDENING (EU) Nr. 1089/2010 VAN DE COMMISSIE van 23 november 2010 ter uitvoering van Richtlijn 2007/2/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende de interoperabiliteit van verzamelingen ruimtelijke gegevens en van diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens</td>
</tr>